Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય.
૭૫
જોઈ શકે છે, કાન કેવળ સાંભળી શકે છે, જીહ્ના કેવળ સ્વાદ લઈ શકે છે, ત્વચા સ્પર્શ કરી શકે છે, નાક સુંઘી શકે છે પરંતુ મન જવાનું, સાંભળવાનું, ચાખવાનું, સુંઘવાનું અને સ્પર્શ કરવાનું વિગેરે સઘળું કરી શકે છે. બધી ઇન્દ્રિયે મનની તરફ ઝુકેલી છે. ગાભ્યાસ દ્વારા કેવળ મનવડે જોઈ તથા સાંભળી શકાય છે.
મનને પુરેપુરું કામમાં લગાડી રાખો. માનસિક અને શારીરિક બ્રહ્મચર્યમાં સ્થિત થઈ શકાય છે. એને કાર્યક્રમ આ પ્રમાણે –રાતના દશ વાગ્યાથી સવારના ચાર વાગ્યા સુધી સુઈ જાઓ. સવારના ચાર વાગ્યાથી સાત વાગ્યા સુધી અને સાંજે સાત વાગ્યાથી દશ વાગ્યા સુધી છ કલાક ધ્યાન કરો. ચાર કલાક દરિદ્ર નારાયણ તથા રોગીઓની સેવામાં નિષ્કામ કર્મ કરો. બે કલાક ખુલ્લી હવામાં ફરે. વ્યાયામ કરે. એનાથી મન હમેશાં કમપરાયણ રહેશે.
શબ્દ નમ્ર હોવા જોઈએ અને તર્ક કઠિન હોવો જોઈએ. શબ્દ કઠિન હોય તો તેનાથી વિરોધ ઉત્પન્ન થાય છે. કેવળ એકજ કર્કશ શબ્દ વર્ષોની મિત્રતા એક ક્ષણવારમાં નષ્ટ કરી દે છે. શબદ અથવા ધ્વનિમાં અભુત શકિત રહેલી છે. બેલના પહેલાં શબ્દ પસંદ કરવાનું ધ્યાનમાં રાખો. બોલવા પહેલાં ત્રણ વાર વિચાર કરે. વિચારો કે તમારા શબ્દનો પ્રભાવ બીજાના મન ઉપર કે પડશે? બે વર્ષ સુધી મૌન સાધન કરે. એ વાડમય તપ છે.
કામનાથી મન તથા ઇન્દ્રિય ઉત્તેજીત થાય છે. જ્યારે કામ્ય વિષયના ઉપભેગથી કામના શાન્ત થાય છે ત્યારે તૃપ્તિ મળે છે. જ્યારે કામના હોય છે ત્યારે વિષયમાં સુખ થાય છે. જ્યારે ભૂખ નથી હોતી ત્યારે સ્વાદિષ્ટ ભેજનથી પણ તમને કશું સુખ નથી મળતું. જ્યારે તરસ નથી હોતી ત્યારે સ્વચ્છ જળથી જરાય આનંદ નથી મળતું. એટલા માટે ભૂખ જ સૌથી સરસ વ્યંજન છે.
ઈન્દ્રિયે સંકુચિત થતાં જે વિષય ડા સમય પહેલાં સુખદાયી હતા તેજ દુઃખદાયી બની જાય છે. ગરમધને પહેલે ખ્યાલે સુખદ હોય છે, પરંતુ બીજે ગાલે અરૂચિ ઉત્પન્ન કરે છે. ભેગની સમાપ્તિ થતાં તૃપ્તિ આવે છે. તે વખતે ઇન્દ્રિયો સંકુચિત થઈ જાય છે. અમુક સમય માટે તેને શાંતિ થાય છે. તેથી જ્યારે બીજે વાલે લેવામાં આવે છે ત્યારે ઉદ્દેગ ઉત્પન્ન થાય છે. ખરી રીતે દૂધમાં સુખ નથી. આત્મામાં જ સુખ છે. અવિદ્યાને લઈને દૂધમાં જે સુખ જણાય છે તે ભ્રાન્તિ સુખ છે. જે દુધમાં ખરું સુખ હોત તે તેનાથી હમેશાં સુખ જ થાત. પરંતુ એમ નથી.
મનમાં તેજસને નિવાસ છે. વિપ્નાવસ્થાથી સંયુકત ચેતનતા તેજસ છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531336 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 029 Ank 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 34 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |