________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય.
૪૭. નહિ મળવાથી તે આપો આપ જ મટી જશે. શરીર તથા મનને સંભાળ્યા વગર શરૂઆતથી જ એવા વિચારેપર વિજય મેળવો કઠિન છે.
મનમાં બે પ્રકારની શકિત છે. વિરોધાત્મક અને હિતકારક, વાસના વિરોધાત્મક શકિત છે અને તે તમને અધઃપતનની તરફ ઘસડે છે. શુદ્ધ બુદ્ધિ હિતકારક શકિત છે જે તમને દેવત્વમાં સ્થાપિત કરે છે. તેથી પરમાનંદની પ્રાપ્તિ અર્થે અને પરમ જ્ઞાનને અર્થ શુદ્ધ બુદ્ધિમાં વધારો કરો. વાસના આપો આપ મટી જશે.
રાજસિક મનને હમેશાં સંગ અને વાતચીતનીજ ધૂન રહે છે. એ બન્ને દોષ એવા છે કે જે મનને વિચ્છિન્ન કરે છે. સંગ તજી દે. એકાન્તવાસ કરે. મન રહે. તમને મનની શાંતિ પ્રાપ્ત થશે. અનેક દુઃખે કુસંગથી જ થાય છે સંગ કરવામાં ખૂબ સાવધાન રહો. સારે, સાચો મિત્ર મળ મુશ્કેલ છે, પુરેપુરી પરીક્ષા કર્યા વગર કોઈને પણ પિતાને આંતરિક મિત્ર ન બનાવશે. '
પ્રત્યેક ભાવના આપોઆપ અત્યંત નબળી પડી જાય છે. કેમકે મન અનેક જાતની જુદી જુદી અસંખ્ય ભાવનાઓમાં વિક્ષિત રહે છે. જેટલી ભાવ નાઓને રોકવામાં આવે છે તેટલું જ મન એકાગ્ર થતું જાય છે અને પરિણામે મનને અધિક શકિત અને બળ મળે છે. ભાવનાઓને એક એક કરીને નષ્ટ કરી દે. એને માટે ધીરજ પૂર્વક કામ કરવાની જરૂર છે એ નિઃસંદેહ છે.
મન સાત્વિક થાય તેજ આત્મ-વિચાર થઈ શકે છે.
સંસારના કેઈ પણ વિષયમાં જરાયે આનન્દ નથી. મનમાંથી કે ઇન્દ્રિયોના વિષયમાંથી આનંદ મળી શકે છે એમ સમજવું એ તે નિતાઃ અજ્ઞાન છે. કઈ વખત આપણી ઈચ્છાઓ સફલ થાય છે ત્યારે આપણે જોઈએ છીએ કે મન પેતાના મૂળ સ્થાન આત્મામાં સંલગ્ન થઈ જાય છે અને આત્મસુખ ભોગવે છે. જ્યારે ઇચ્છિત વિષય પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે મન આત્મિક સુખને ઉપલેગ કરે છે.
ખરૂં પૂછો તો સંસાર કેવળ ભાવના માત્ર જ છે. જ્યારે મન ચિન્તન તજી દે છે, ત્યારે સંસાર લુપ્ત થઈ જાય છે અને અવર્ણનીય આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. જ્યારે મન ચિન્તન કરવા લાગે છે ત્યારે પાછું જગત્ ઉપસ્થિત થાય છે અને દુઃખ પણ આવી પહોંચે છે.
આત્મામાં હમેશાં મનને સંલગ્ન રાખવાના પ્રયત્નને જ આત્મવિચાર કહે છે.
સ્વપ્નાવસ્થા તથા જાગ્રતાવસ્થા બન્નેમાં જ વિચાર, નામ અને રૂપ એકી સાથે ઉપસ્થિત થાય છે.
For Private And Personal Use Only
