________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહરાજ-પરાજય નાટકને પરિચય.
ઊંઘવાની ટેવ પાડવી નહિ. નવરાશની વેળાએ પુસ્તકો (આત્મજ્ઞાન) વગેરેના વાંચવા રાત્રીના વખતમાં બહાર એકલાએ નીકળવું નહિ.
૮ સર્વે જીવે પર દયા રાખવી એમાં જૈનધર્મને મૂળ પાયે રેપાયેલ છે. સંસારમાં સ્વામિ સીવાયના પુરૂ તારાથી મેટા હેય તેને કાકા કહેવા; તારાથી નાના હોય તેને ભાઈ બરોબર ગણવા. બ્રહ્મચર્ય પાળવું રાત્રે સુતી વખતે ક8કારને જાપ કરે ને આખા દીવસમાં સારા કામ કીધા કે નઠારા તેને પશ્ચાતાપ કરે, ને હવેથી સારા કામે ( પુણ્યના કામ) કરવાની ટેવ રાખવી.
હે સુશળ પુત્રી ઉપરની, આઠ કલમે તારા અંતઃકરણમાં કતરી રાખજે અને કઈ દિવસ ભુલીશ નહિ,
ચેજક રાયચંદ મેતીચંદ નવસારી,
–- છે - – મહરાજ-પરાજય નાટકને પરિચય.
(છોટાલાલ મગનલાલ શાહ.) નાટકોના ઉદ્દગમને પ્રશ્ન અદ્યાપિ બહુ વિવાદગ્રસ્ત છે. પત્ય અને પાશ્ચાત્ય નાટકોના આદિમ અસ્તિત્વ વિષે પણ તેજ વિવાદગ્રસ્ત પ્રશ્ન છે. હમણાં હમણાં વિદ્વાનનું ધ્યાન સાહિત્ય પ્રતિ વિશેષ આકર્ષાયું છે, અને અભ્યાસ, મનન અને પરિશિલનથી એમ અનુમાન થાય છે કે નાટ્ય-પ્રાગ ઘણું પ્રાચીન કાળમાં વિદ્યમાન હતા. એમ વેદાદિ ગ્રંથેથી સમજાય છે. ત્યારપછી નાટ્ય-સાહિત્યની પ્રાચીનતા માટે પ્રશ્ન ઉભવ પામે છે. ભરત મુનિ વિરચિત “નાટ્ય સૂત્ર”નો રચના કાળ કેટલાક વિદ્વાનોની ગવેષણથી ઇ. સ. પૂર્વે સાતમે, આઠમે સકે કલપવામાં આવે છે. આ ઉપરથી એમ અનુમાન થાય છે કે દુનિઆની દરેક પ્રજા કરતાં હિન્દી પ્રજાના નાટ્ય–પ્રચાગ અને નાટ્ય-સાહિત્ય અધિકાર પ્રાચીન કાળમાં વિદ્યમાન હતો.
- જૈનેતર પ્રજાના નાટ્યની પ્રાચીનતા સંબધી દિશાસૂચન કર્યો પછી આપણે આપણા જૈન-નાટકોની પ્રાચીનતા વિષે સહેજ ઉલ્લેખ કરી મૂળ વિષય ઉપર જઈશું.
આપણામાં નાટકોની ઉત્પત્તિ કેટલી પ્રાચીનતમ છે તેને માટે કેઈએ પ્રયત્ન પૂર્વક ગષણા કરી હોય તેમ જણાતું નથી, એટલે તેના માટે નિશ્ચિત સમય દર્શાવવાને હું દિલગીર છું. ત્યારપછી નાટ્ય-સાહિત્ય માટે વિચાર કરીએ.
For Private And Personal Use Only
