Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મન:-સંયમ.
મનુષ્યના હૃદયમાં રહેલા આ આવેગોની સ્થિતિ એકએંજીનમાં રહેલી વરાળ જેવી છે. કારખાનામાં અનેક કાર્યોને માટે જુદાજુદા સાંચાઓની યેજના કરેલી હોય છે અને સઘળા એક એંજીનની વરાળના જોરથી ચાલે છે. પરંતું એવી જાતને પણ પ્રબંધ કરેલો હોય છે કે કારખાનાવાળો જે સમયે જે સાંચાને ચલાવવા માગત હોય તેની અંદર વરાળની શકિત પહોંચાડીને તેને ચલાવે છે અને જ્યારે ચાહે ત્યારે તેને બંધ કરી દે છે. કેઈ કેાઈવાર તે પોતાની જરૂરત અનુસાર તે સાંચાના વેગને ન્યનાધિક શક્તિ પહોંચાડીને મંદ યા ત્વરિત પણ કરી શકે છે. મતલબ એ છે કે કારખાનાના સર્વ સાંચા તેને આધીન રહે છે. તે જ્યારે જ્યારે જે જે સાંચાને ચલાવવા ઈચ્છે છે ત્યારે ત્યારે તેને ચલાવે છે અને તેની ઈચ્છામાં આવે ત્યારે તેને બંધ કરે છે અને પિતાની ઈચ્છાનુસાર તેનાથી કામ લે છે. પરંતુ આ ઉત્તમ પ્રબંધ હેિવા છતાં પણ જ્યારે એ કારખાનાવાળો જરા પણ અસાવધાન બની જાય છે અને કેઈ સાંચામાં જરૂર કરતાં વિશેષ શક્તિ પહોંચાડી દે છે ત્યારે તે સાચા દ્વારા થતું કાર્ય નષ્ટભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. અને કદાચ જે વધારે ગરબડ મચી રહે છે તે તે વરાળની શક્તિ આખા કારખાનાને અસ્તવ્યસ્ત કરી મુકે છે અને આસપાસ સર્વત્ર અવ્યવસ્થા પ્રવર્તાવે છે.
એ રીતે મનુષ્ય પણ એક મહાન કારખાનાં સમાન છે. જીવ એ કારખાનું ચલાવનાર છે અને મસ્તિષ્ક તેનું દતર છે જે દ્વારા તે સર્વ કાર્યો કરે છે અને તેની નેંધ રાખે છે. પાંચ ઇંદ્રિય તેના પાંચ જાસુસ યા વિશેષજ્ઞ છે, જે દ્વારા તે સમગ્ર વસ્તુઓના અનેકાનેક ગુણેનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે અને પિતાની જરૂરત અનુસાર તેને પોતાના ઉપયોગમાં લે છે. હૃદય એ કારખાનાનું એંજીન છે જેની અંદર હરવખત વરાળ ઉત્પન્ન થયા કરે છે અને તે વરાળ કોધ, માન, માયા લોભ, રાગ છેષ, સુખ, દુ:ખ અને ભય આદિ શક્તિઓના રૂપમાં પ્રકટ થઈને મનુષ્યરૂપી કારખાનાને ચલાવે છે, પરંતુ જ્યારે જીવ બેદરકાર બની જાય છે અને મસ્તિષ્ક દ્વારા સંપૂર્ણ સાવધાનતા પૂર્વક કામ નથી લેત, અર્થાત્ ઉક્ત શક્તિઓને પોતાના અંકુશમાં રાખીને જરૂરત અનુસાર તેને ત્વરિત વા મંદ નથી બનાવતો અને તેને અનિયમિત રીતે ચાલવા દે છે ત્યારે એ શક્તિઓ મનુષ્ય રૂપી કારખાનાને નષ્ટપ્રાય: કરી નાખે છે અને એના ઝપાટામાં જે કોઈ આવી જાય છે તેને પણ મહાન હાનિ પહોંચાડે છે. એ રીતે મનુષ્યજાતિના પ્રબંધમાં ભારે ગરબડ મચી રહે છે અને સમસ્ત સંસારમાં અસંતોષ તથા અશાંતિ પ્રસરી રહે છે. --અપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531208 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 018 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1920 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |