Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મ:-સંયમ,
૧૯
સપડાયેલ હોવાથી તે સર્વ તેને પોતાની તરફ ખેંચી રહ્યા છે અને તેને પિતાને વશ કરી લેવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે.
અસાવધાન મનુષ્યને તે પાંચે ઈંદ્ર પોતાની તરફ ખેંચીને તેની અત્યંત બુરી દશા કરે છે. તેઓ તેની વિચારશક્તિને નષ્ટપ્રાય: કરીને, હાનિલાભના વિચારો ભૂલાવીને અને તેના સઘળા સુપ્રબંધો તોડી પાડીને તેને સંકટમાં ફસાવી દે છે. એવી સ્થિતિમાં તે પશુઓ કરતાં પણ અધિક અધમ દશા ભેગવે છે. પરંતુ સાવધાન મનુષ્યની બાબતમાં તેની એ પાંચ ઈદ્રિયે પાંચ પ્રકારના ઉત્તમ હથિયારની ગરજ સારે છે કે જે દ્વારા તે સંસારની સમસ્ત વસ્તુઓના ગુણે પારખી શકે છે અને તે ગુણેને પિતાની જરૂરત અનુસાર કામમાં લે છે. તે સ્પર્શેન્દ્રિય દ્વારા હલકું ભારે, નરમ કઠેર, અને ઠંડું ગરમ આદિ જાણે છે, સ્વાદેન્દ્રિય દ્વારા તે ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના સ્વાદ જાણે છે, ઘ્રાણેન્દ્રિય દ્વારા તે અનેક પ્રકારની ગંધ જાણે છે, આંખોદ્વારા તે જુદી જુદી જાતના રંગ જુએ છે, ભિન્ન ભિન્ન રૂપ જાણે છે, નજીક દૂર આદિ અંતર જુએ છે અને ઉંચા નીચા સ્થાનનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે છે, કણેન્દ્રિય દ્વારા તે અનેક પ્રકારનાં તાલ, સ્વર આદિનું જ્ઞાન મેળવે છે, એ સર્વ બાબતોનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને તે પોતાના સુખનાં અનેક કાર્યો સાધે છે અને દિન પ્રતિદિન આ ન્નતિના માર્ગ પર આગળ વચ્ચે જાય છે.
પરંતુ આ પાંચે ઈદ્રિયેથી કામ લેવામાં મનુષ્યની દશા સરકસમાંના બે ઘેડાના સ્વાર જેવી થાય છે. જે કોઈ વખત પિતાને એક પગ એક ઘોડાની પીઠ ઉપર અને બીજો પગ બીજાની પીઠ ઉપર મુકીને ઉભે થઈ જાય છે અને બંન્ને ઘોડાને દેખાવતે ચાલ્યા જાય છે. વળી કોઈ વખત એક ઘેડાની પીઠ ઉપર તે બેસી જાય છે અને બીજાની પીઠ ઉપર પોતાના પગ રાખે છે, વળી કઈ વખત કોઈ જુદીજ રીતે બેસે છે, પરંતુ પ્રત્યેક અવસ્થામાં તે બન્ને ઘોડાને એકજ ગતિથી દોડાવે છે. તેને હરવખત ઘણુંજ સાવધાનતાપૂર્વક કામ લેવું પડે છે તેમજ બન્ને ઘોડાને પિતાના કાબુમાં રાખવા પડે છે. કેમકે એક ઘડો જરાપણુ આગળ પાછળ થઈ જાય અથવા બન્ને ઘડા એવી ઝડપથી દોડવા લાગે કે તે સ્વાર સંભાળી ન શકે તો તે સ્વારની દુર્દશા થાય, તેને કોઈપણ જાતની ઈજા થાય, તે ભૂમિ ઉપર પડી જાય અથવા કોઈ બીજી આપત્તિમાં આવી પડે. એ રીતે મનુષ્ય પણ પિતાની ઇન્દ્રિયને કામમાં લેવામાં અત્યંત સાવધાન રહેવાની જરૂર છે અને તેને સારી રીતે પિતાને આધીન કરવી પડે છે. જે તે કોઈ વખતે જરાપણ અસાવધાન બને છે તો તે ઇંદ્રિયો તેના ઉપર આધિપત્ય મેળવે છે અને તેને અર્ધગતિની ગર્તામાં ફેંકી દે છે.
સરકસમાંના ખેલાડીને તે બે ઘોડા ઉપર સ્વાર થવાનું હોય છે, પરંતુ મનુ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531208 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 018 Ank 07 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1920 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |