________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાચીન અને નવીન ભાવનાનું સંઘર્ષણ. જે વખતે શ્રદ્ધા પ્રધાન જમાનો હતો તે વખતે પણ મહાન આચાર્ય શ્રીમ હારમદ્રસૂરિએ દરેક પ્રમાણોની કોટિઓને યુક્તિથી ડણ કરવા માટેજ જાહેર કરેલું છે. તેવી જ અવદર્શનના નીચેના લેક ઉપ૨ બુદ્ધિને ઘરાણે મુકીને અંધશ્રદ્ધા વડેની માન્યતા તરફ કટાક્ષ કરેલો છે – તે લેક આ છે –
पुराणं मानवो धर्मः सांगो वेदःश्चिकित्सितं ।
आज्ञा सिहानि चत्वारि नहनव्यानि हेतुभिः ।। મતલબ કે વિશ્વનું ( univa sai) વિશાળદન વિચાર સ્વતંત્રતાને જ પૂર્વકાળમાં પણ પ્રધાનપદ આપી રહ્યું છે.
પ્રસ્તુત પ્રસંગમાં માંગરોળ સભાના હોલમાં શ્રીયુત્ બહેચરદાસે રા. મતીચંદ ગીરધરલાલ સોલિસિટરના પ્રમુખપણા નીચે “જે સાહિત્યમાં થયેલા વિકારો’ સંબંધો લગભગ નવ માસ પહેલા ભાષણ આપ્યું હતું તેમાં “દેવદ્રવ્ય, 'જેનાગમમાં નથી; “એકડે ચાણું ટકા કથાઓ કાપનિક છે” “તમસ્તરણ થયું હતું, વિગેરે વિગેરે નિર્ણયાત્મકપણે ભાષણ અને લેબ દ્વારા દર્શાવ્યું હતું, જેથી જેનસમાજ સાગરમાં મોટે ખળભળાટ ઉત્પન્ન થયે છે.
શ્રીયુત્ બહેચરદાસે અમારી માન્યતા પ્રમાણે જે શબ્દો ભાષણના પ્રસંગે વાપરેલા છે તે શબ્દો વિચાર સ્વાતંએ જે નવીન ભાવનાનું લક્ષણ કહેવામાં આવે છે, તેની હદ ઓળંગી ગયેલા છે. અને જેનાગમમાં પંચાંગી વિગેરે નહીં માનવા તરફ જાણે ન હોય તેમ દેખાય તેવું છે; તવાદ ચલાવનાર કેઈ પણ મનુષ્ય પિતાને સિદ્ધાંત નિર્ણય તરીકે જાહેરમાં મુકી શકે જ નહિ. માત્ર શંકાઓ રજુ કરી જિજ્ઞાસુ થઈ સમાધાનની આશા નિરભિમાનપણે રાખી શકે.
વિચારભેદની જે અથડામણી ઉત્પન્ન થવા પામી છે તેનું મૂળ કારણ નવા જમાનાના યુવકે વિચારસ્વતંત્રતાનું ખુન થયેલું માને છે તે છે, પરંતુ બુદ્ધિ-વિવેક પૂર્વક જે વિચાર કરશે તો તુરત જણાઈ આવશે કે મી. બેચરદાસનું ભાષણ શંકા અથવા જિજ્ઞાસુપણાને પ્રધાન પદ નહીં આપવા જેવું બહાર આવ્યું છે. આશ્ચર્ય છે કે રા. મોતીચંદ કાપડીયા જેનદર્શનના તત્ત્વજ્ઞાનના અભ્યાસી હોવા છતાં તેમણે સભામાં આ ભાષણ આગળ ચાલવા દઈ “આવી વિચાર સ્વતંત્રતાને” કેમ ઉત્તજન આપ્યું હશે!
હવે અમો જે કહેવા માગીએ તે એ મુદે છે કે દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ અનુસારે-જેનાગામની રાજનીતિ અનુસાર દરેક સમાજે સહનશીળ થવાની જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
