________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૧
આત્મકલ્યાણ સાધવા ટુંક શીખામણઆત્મહિતૈષી જીવને આત્મકલ્યાણ સાધવા સંક્ષેપમાં શીખામણ.
(લેખક-સલ્લુણાનુરાગી મુનિ કપૂરવિજયજી–પાલીતાણા.)
૧ હે મુગ્ધ જીવ! રાઈ અને સર્ષવ જેવડાં પરાયાં છિદ્રને તું જોવે છે અને બિલાં જેવડાં મોટાં પોતાનાં છિદ્ર (દોષ) ને દેખતો છતો પણ દેખતો નથી. અર્થાત્ પિતાનામાં રહેલા અનેક અવગુણને નહિ સુધારતાં પારકાં જ છિદ્ર તાકતો ફરે છે. એ તારી મૂર્ખાઈને તું કેમ જોતો-જાણતો કે લક્ષમાં લેતા નથી? મૂઢ! ચેત! ચેત! તું મોટો ખાઈને કેમ ખોટ કરે છે અને શાહુકાર કહેવાતા છતાં દેવાળું કેમ કાઢે છે.? - ૨ હે ભવ્યાત્મન્ ! મનુષ્યપણું, આર્યક્ષેત્ર, ઉત્તમ જાતિ, ઉત્તમ કુળ, પાંચે ઈન્દ્રિય પરવડી, નિગી શરીર, દીર્ઘ આયુષ્ય, પરલોક (હિત) પરાપણ બુદ્ધિ, ધર્મશાસ્ત્ર શ્રવણ, તદ્ અવધારણ, તત્ત્વાર્થ શ્રદ્ધા, અને તપ-સંયમમાં પ્રયત્ન ( પુરૂષાર્થ) આટલા વાનાં આ મનુષ્યલોકમાં પ્રાપ્ત થવાં દુર્લભ છે.
૩ યુદ્ધગ-પરિપાટી ભજન (૧), પાસગ–પાસા (૨), ધાન્ય (૩), યૂપ-સ્થંભ (૮), રત્ન (૫), સ્વપ્ન (૬), ચક–રાધાવેધ (૭), ચમ–કચ્છપ ગ્રીવા (૮), યુગધૂસરું (૯), અને પરમાણુ (૧૦). એ શાસ્ત્રોક્ત દશ દ્રષ્ટાન્ત મનુષ્યભવ પામવો દુર્લભ છે, કદાચ દેવ પ્રભાવથી ઉક્ત દશ વાત બને પણ મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ થવી દુર્લભ છે.
૪ તેમ છતાં આશ્ચર્યની વાત એ છે કે, આલસ્ય, અણુઉદ્યમ, મેહ, અવજ્ઞા, અહંકાર, ક્રોધ-અવંતિ, પ્રમાદ–નિદ્રાદિ, કૃપણુતા, ભય, શોક, અજ્ઞાન, વ્યાક્ષેપ, કુતૂહલ-ઈન્દ્રજાલ પ્રમુખ અવલોકન, અને ખેલ-તમાસા-રમત ગમ્મતના કારણે અતિ દુર્લભ મનુષ્યભવ પામીને પણ જીવ સંસારનો પાર પમાડનારી એવી હિતકારી શાસ્ત્રવાને સાંભળતો નથી–સાંભળવા ખપ કરતો નથી.
૫ મઘ, વિષય, કષાય, નિદ્રા, અને વિકથા એ પાંચ દુષ્ટ પ્રમાદને વશ પડેલા પ્રાણીઓ સંસારમાં રઝળે છે, જન્મ મરણના ફેરામાંથી મુક્ત થઈ શકતાં નથી. ઉક્ત પાંચે પ્રમાદનું સ્વરૂપ સારી રીતે સમજી સુજ્ઞજને એ તેને અવશ્ય ત્યાગ કરવા ઉચિત છે તેથી તેનું સંક્ષેપથી સ્વરૂપ અત્ર દર્શાવવામાં આવે છે, જે ઉપયોગી થઈ શકશે.
(૧) જેનાથી પરવશ થઈ જઈ (બેભાન બની) કાર્યકાર્ય, વશ્યાવાચ, તેમજ ગમ્યાગમ્યને કશો વિવેક રહી શકતો નથી, તેવું મદ્યપાન (Intoxication)
For Private And Personal Use Only
