Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આસવમિમાંસા, મેટા જંતુઓ માછલાં, પક્ષી, પશુ અને છેવટે મનુષ્ય એમ એક પછી એક ઉદ્દભચું, ચેતન એવું કશુ જ છે નહીં. આ વિદ્વાનોએ એક પરમાણુથી તે મહાન ભવ્યતાના નમુનારૂપ મનુષ્ય સુધીની સાંકળ જોડી આપી આપણી બુદ્ધિને આશ્ચર્ય બંધનમાં જકડી રાખી છે. મન અને શરીરની પાછળ જે આત્મતત્વ રહ્યું છે, તેના માટે આ તત્ત્વવ્યવસ્થામાં મુદ્દલ સ્થાન નથી. આ શિક્ષણ આપણે આજકાલ ઉછરતા આવ્યા છીએ અને તેને પરિણામે આપણે આપણને આત્મારૂપે જોવું ભૂલી જઈ માત્ર શરીરરૂપે અને મનરૂપે જોતા શીખ્યા છીએ. સમથે નાસ્તિકવાદી પંડિતાના હાથે વિસ્તાર પામતી આવી અનાત્મનીતિ સામે ટકવાનું આપણું સામચ લેપ થઈ જવાથી આપણે વધારે ને વધારે “મિથ્યાત્વી” ના બિરુદને પામતા ચાલીએ છીએ અને પંચમકાળમાં આ ભાવનાનું ઉત્કૃષ્ટપણે આધિપત્ય વિસ્તરવાના મહાવીર દેવના ભવિષ્ય કથનને સફળ કરીએ છીએ. આ પરિણામવાદ જીવની ઉત્પત્તિ સંબંધે કશો બુદ્ધિમાં ઉતરે તે ખુલાસે આપી શકતો નથી. તે એટલું જ દર્શાવે છે કે, પરમાણુથી પરિણામ પામતા પામતા ધીરે ધીરે માણસના શરીર સુધીની ઘટના બની આવી છે. પરંતુ તેમાં છવ કયાં થઈ આવે અને જીવનથી તે જ્ઞાન કેને થાય છે, તે સંબંધી પત્તો મળતું નથી. મૂળના પરમાણુમાં જે જીવ કે જ્ઞાન નથી તે પછી તે પરમાણુના ગમે તેટલા પરિણામ કે ફેરબદલા થાય તે પણ જ્ઞાનગુણ તેનામાં નજ આવી શકે, તે વાત સ્પષ્ટ છે. આત્મજન્ય ધને ખુલાસે આ વિદ્વાને ભેતિક વિજ્ઞાનની સહાયથી કરવા તેઓ મથે છે અને છેવટે એમ કહે છે કે જ્ઞાન (consciousness) એ પરમાણુસંઘાતજન્યશક્તિ વિશેષ છે. અથવા ઘણા પરમાણુઓ એકઠા થવાથી તેને પરિણામ ઉપજે છે. કેટલાક વિદ્વાને જ્ઞાનને મગજમાં આવેલા જ્ઞાનતંતુના વ્યાપારરૂપે (secretion of the brain) માને છે, પરંતુ આવા સંઘાત, સંમેલન કે વ્યાપારથી જ્ઞાનત્પત્તિને ખુલાસો સંભવી શક્તા નથી. જડ ઉપરથી ચેતનદ્રવ્યને ખુલાસો ગમે તેવી ભારે યુક્તિઓથી પણ થઈ શકતું નથી. ચેતનશાસ્ત્ર (iology) કહે છે કે જ્ઞાન એ જ્ઞાનતંતુની ક્રિયાથી ઉદ્ભવતું એક પરિણામ છે. જે તેમ જ હોય તે પ્રથમ તંતુઓમાં પરિવર્તન થવું જોઈએ, અને પછી જ લાગણરૂપ ધમ પ્રગટ જોઈએ. પરંતુ તે કમ અનુભવમાં નથી. પ્રથમ લાગણી, પછી જ્ઞાનતંતુઓમાં ક્ષેભ અને તે પછી શરીરમાં તે લાગણીને અનુરૂપ બાહા ભાવ સ્પષ્ટ થતું જણાય છે. કેધનું નિમિત્ત મળતા પ્રથમ તેવી ક્રોધ લાગણી થાય છે, પછી તે લાગણીના મંદ કે ઉત્કટાણાના પ્રમાણમાં ક્ષોભ શરૂ થાય છે, અને તે પછી મુખ ઉપર લેહી ચઢી આવે છે, રક્તાભિસરણને વેગ વધી પડે છે અને ક્રોધ ભાવનાના બધા બાહ્ય લક્ષણ પ્રતીત થાય છે. પ્રથમ જ્ઞાનતંતુમાં ભ અને પછી ક્રોધ એ કમ વાસ્તવિક નથી. જો એ ક્રમ બરાબર હોત તે એક સરખા નિમિત્તથી બધાજ મનુષ્યને એક જ સરખી લાગણી
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531134 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 012 Ank 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1914 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |