________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બેંગાલી મલ સમીક્ષા
ર૭.
મુગલ વિગેરે રાજ્યમાં ધર્મને પ્રલયકાળ વયે તે વાત પછી લે કે ધર્મનું એક એક અંગ પકડી ભિન્ન ભિન્ન પણે વર્તવા લાગ્યા. પરંતુ છેવટે તેને માનવાનો વખત આવશે કે હમેશાં સ્યાદ્વાદ વિના સિદ્ધિ થવાની નહિં. એકાંત વાદને ધારણ કરનારા કેઈવાર ન્યાય યુક્ત કહી શકાય નહિ. કહ્યું છે કે
आरंभोन्याय युक्तोयः सहिधर्म इति स्मृतः
अनाचार स्त्व धर्मेति एतच्छिष्टानु शासन અર્થ–જે કાર્ય આરંભથી જ ન્યાય યુક્ત હોય તેજ ધર્મ અને જે અનાચાર તે અધર્મ કહેલ છે. એ શિષ્ટ પુરૂ નું વચન છે. પરંતુ ખેદને વિષય છે કે લેકો આવા સર્વોત્તમ ચિંતામણી સમાન ધર્મ પર બેદરકારી કરવા લાગ્યા. તેઓના ઉત્તમ સિદ્ધાંતો ઉદ્દઇને ભંગ થવા લાગ્યા. તેઓ પરસ્પર બખડા બખડીમાં આવી પાતળા પડવા લાગ્યા અને પોતાના વાડા સાચવી બેસી રહેવામાં જ મહત્વ માનવા લાગ્યા, બહાર દૂર દ્રષ્ટિ કે કી જોવાની લાયકાતને ગુમાવી બેઠા. કૂપમંડૂકને શું માલુમ કે જગદભરમાં શું બને છે ? ધીમે ધીમે સાંકડા વિચારવાળા અશ્રદ્ધાળુ ભ્રમિત લેકના બનાવેલા
થેની અસર સ્વધર્મીઓ પર જામવા લાગી. અને તેથી તેઓ પણ વિશાસ્ત્ર પર પિતાની દ્રષ્ટિ સ્વતંત્ર ફેરવી જવાની કમ તાકાદથી તે લોકોમાં વિશ્વાસ રાખવા લાગ્યા. અને છેવટે પશ્ચિમાત્ય કરે છે તે ઠીક છે એમ અંતઃકરણથી માનવા લાગ્યા. આ ઉપરથી કેટલાક આજ કાલના ઈંગ્લિશ ભણનારા એ સવાલ ઉઠાવશે કે અમે તે અંગ્રેજ લેકે આપણા ધર્મ ઉપર જે આક્ષેપ કરે છે તેનાથી તદ્દન વિરૂદ્ધ છીએ. ત્યારે તેના પ્રત્યુતરમાં એજ કહેવું પડશે કે
For Private And Personal Use Only
