________________
| પૃષ્ઠ ૬
પ્રબુદ્ધ જીવન જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ૨ ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૫
જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક 4 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક 5 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકકિયાઓ વિશેષાંક
હું કહ્યું છેઃ
એક દાયકાથી ડૉ. રશ્મિબેનની જ્ઞાનયાત્રા અને જૈન સાહિત્ય જ્ઞાન સકલ નય સાધન સાધ!
પ્રત્યેની એમની નિષ્ઠાથી હું પરિચિત. એટલે મિત્ર ભાવે બસ, મેં 5 ક્રિયા જ્ઞાન કી દાસી.
એમને આ અંકના સહસંપાદનનો આદેશ જ આપી દીધો, જે હોંશે જ્ઞાન બધા જ નયની સિદ્ધિને સાધી આપનાર છે અને ક્રિયા એ હોંશે એમણે સ્વીકાર્યો. જ્ઞાનની દાસી છે. માલિકને જેમ દાસી વિના ન ચાલે તેમ જ્ઞાનીને આ વિષયમાં અમે જેમ જેમ ઊંડા ઉતરતા ગયા તેમ તેમ વિષયનો કે ક્રિયા વિના એક ક્ષણ પણ ન ચાલે, જ્ઞાનની પાછળ ક્રિયા આવે છે. વ્યાપ મોટો થતો ગયો. જૈન ઉપરાંત અન્ય ધર્મની ક્રિયાઓ વિશે કે ૐ જ્યાં ક્રિયાની ઉપેક્ષા છે, ક્રિયાનો અનાદર છે ત્યાં વાસ્તવિક જ્ઞાન પણ જ્ઞાન પીરસવાનું હતું, વિદ્વાન લેખકો પાસેથી સમયસર લેખો છું ૐ નથી. એ જ રીતે દાસીને જેમ માલિકની નોકરી વિના ન ચાલે તેમ પ્રાપ્ત કરવાના વગેરે વગેરે મોટું ફલક થતું ગયું, પણ આ બેઉ 8 શું ક્રિયાકુશળને જ્ઞાન વિના એક ક્ષણ પણ ન ચાલે. ક્રિયા જ્ઞાનને અનુસરે વિદુષી બહેનોએ સ્વસ્થતાપૂર્વક આ ભગીરથ કામ પાર પાડી આપણને જે ક જ. જ્યાં જ્ઞાનની ઉપેક્ષા છે, જ્ઞાનનો અનાદર છે ત્યાં વાસ્તવિક આ દળદાર વિશિષ્ટ અંક અર્પણ કર્યો. આપણે સૌ આ વિદુષી બહેનોને હૈ ક્રિયા નથી.
ધન્યવાદ અર્પે અભિનંદનની વર્ષા કરીએ. - પરમ પદને પામવા માટે જ્ઞાન કે ક્રિયા કોઈ પણ એકનો છેદ આ ક્રિયા અને જ્ઞાન વિશેનું વિશેષ મહત્ત્વ મારા જીવનમાં એક ઉડાડી ન શકાય. જ્ઞાની કાંઈ ક્રિયા ન કરે, માત્ર મૌન સેવે, કન્યાએ રોપ્યું હતું. જે ગર્ભિત રીતે આજે આ અંક માટે પ્રેરક અને
અક્રિયામાણ બને તો એ મુદ્રા પણ એક ક્રિયા છે. એટલે અંતે તો પ્રોત્સાહક બન્યું છે એટલે એ પ્રેરક ઘટનાની અહીં નોંધ ન લઉં તો ૐ જ્ઞાન ક્રિયામાં અને ક્રિયા જ્ઞાનમાં ઓગળી જાય છે. પછી તો પરમ હું કૃતઘ્ન ગણાઉં. પૂ. શ્રીમદ્જીએ વચનામૃતમાં કૃતજ્ઞતાને મહાદોષ પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિએ “પ્રશમરતિ' ગ્રંથમાં કહ્યું છે તેમ
કહ્યો છે. ઘટના આવી હતી: __ ज्ञानस्य फलं विरतिः।
લગભગ પંદરેક વરસ પહેલાં મારી પુત્રી પ્રાચીની મુસ્લિમ મિત્ર જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ છે. વિરતિ એટલે વિત: રતિ, તિ, વૈરાગ્ય, લુન્ના, એનો પરિવાર પરદેશ હોવાથી વેકેશનમાં એ અમારા ઘરે ત્યાગ, પાપની પ્રવૃત્તિથી અટકવું અને ત્યાગપ્રધાન જીવન જીવવું. જ રહે, અમારા પરિવારના સભ્યની જેમ. એક વખત વહેલી સવારે
જીવન જીવવા માટે જેમ શ્વાસોચ્છશ્વાસની જરૂર છે, શરીર નિર્વાહ કોઈ પુસ્તક લેવા હું મારા દિવાનખાનામાં ગયો, ત્યાં લુબના બેઠી $ માટે આહાર જરૂરી છે એમ આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રમાં જીવનને ઉચ્ચત્તમ હતી, થોડી બેચેન હતી. મેં વાત્સલ્યથી કારણ પૂછ્યું. કહે કે કાલે ? & કરવા માટે, આત્મિક વિકાસ માટે, જીવનમુક્તિ માટે અવશ્ય કરવાની સવારે એની પરીક્ષા છે અને રાત્રે ફોન ઉપર એની મમ્મીએ એને હું હું ક્રિયા તે આવશ્યક સૂત્ર-જે આગમ સૂત્ર છે. જૈન ધર્મમાં આ છ કહ્યું હતું કે વહેલી સવારે એ ખાસ નમાજ પઢે. મેં કહ્યું, ‘તો ખુશીથી ૬ છે આવશ્યક સામાયિક, ચર્તુર્વિશતીસ્તવ, વંદન, પ્રતિક્રમણ, કાયોત્સર્ગ નમાજ પઢ, કાંઈ તકલીફ છે?’ મને કહે, “..... પણ મારી પાસે છે
અને પચ્ચખાણ. અન્ય ધર્મમાં ત્રિકાળ સંધ્યા, નમાજ, વિપશ્યના, કુરાન નથી, હોસ્ટેલમાં ભૂલી ગઈ છું, કુરાન (જ્ઞાન) વગર આ ૬ પ્રાર્થના વગેરે.
ખાસ નમાજ (ક્રિયા) ન પઢાય.” કહ્યું, ‘જો આ સામે તો કુરાન - લગભગ છ માસ પહેલાં ભારતીબેને મને એમનો પ્રતિક્રમણ છે,’ અને મારા પુસ્તકોના કબાટમાં મૂકેલું કુરાન મેં એને બતાવ્યું.
સામાયિક ઉપરનો દીર્ઘ લેખ વાંચવા મોકલ્યો. એ લેખની ફોન એક જૈનના ઘરમાં કુરાન જોઈને એ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગઈ! હવે 8 ઉપર ચર્ચા કરતાં કરતાં ક્રિયા અને જ્ઞાનની ચર્ચા કરતી વખતે પોતાથી પ્રાર્થના-નમાજ થઈ શકશે એ વિચારથી એ યુવતી હૈ
મારા મનમાં સમાંતરે ક્રિયા વિશે ચિંતન આરંભાયું જે જૈન ધર્મની ભાવવિભોર બની ગઈ. ક ષડું આવશ્યક ક્રિયાઓ સુધી મને લઈ ગયું. મારું મન ક્રિયા કરતા હવે આ કુરાન મારા ઘરમાં ક્યાંથી આવ્યું? બે લીટીમાં એ વાત દ્ર
સ્વાધ્યાય તરફ વિશેષ ઢળેલું એટલે આ ક્રિયા વિષયથી હું વિશેષ જ્ઞાત પણ કહી દઉં. એક વખત મુંબઈના ક્રોસ મેદાનમાં ભરાયેલા પુસ્તક હું નહિ, પરંતુ એના મહત્ત્વને અવશ્ય જાણું એટલે એ સમયે જ મનમાં નક્કી મેળામાં હું ગયો હતો, ત્યાં અંદર એક સ્ટોલમાં મેં ગુજરાતી-અરબીમાં હું
કર્યું કે ધર્મ ક્રિયાઓ વિશે એક વિશેષ અંક પ્રકાશિત કરવો. કુરાન જોયું. હું ઘણાં વખતથી ગુજરાતીમાં કુરાન શોધતો હતો. એ | ભારતીબેને પ્રેરણા આપી, અને વાતવાતમાં મેં આ વિષયમાં પુસ્તક લેવાનું નક્કી કર્યું. કિંમત રૂા. ૫૦૦/- પણ મારા ખિસ્સામાં ૐ એમની સજ્જતા જાણી લીધી. આ વિષયમાં ઊંડા ઉતરતા મને લાગ્યું પૈસામાં નહતા. હું બહાર ગયો, મારી ગાડી પાસે જઈ મારા ડ્રાઈવરને હું છું કે આ તો જ્ઞાનનો સાગર ખેડવા જેવું વિકટ કામ છે. બે હલેસાં તો અબ્દુલને પૂછ્યું, ‘તારી પાસે ૫૦૦ રૂા. છે?” અબ્દુલે તરત જ મને ; જોઈએ જ.
પાંચસો રૂા. આપ્યા, તે દિવસે જ એને પગારની રકમ મળી હતી,
ને જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક 4 જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક કિયાઓ વિશેષાંક ક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યકક્રિયાઓ વિશેષાંક
( ૧ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૨૦૦/-(U.S. $20) • ૩ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૫૦૦/-(U.S. $ 50) • ૫ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૯૦૦/-(U.S. $ 80) )
| • ૧૦ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૧૮૦૦/-(U.S. $180) • શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનો બૅન્ક A/c. No. 0039201 000 20260. જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિરોષક જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક ૬ જૈન ધર્મ અને અન્ય ધર્મની આવશ્યક ક્રિયાઓ વિશેષાંક જૈન