________________
એપ્રિલ, ૨૦૧૫
લઈ લીધાથી કશી ભલીવાર ન આવે. દેહથી દેવ જુદો છે એવું તમારી દાકારી માને ખરી? એને તો આ માંસમાટીનું-હાડમાંસનું પુદગલ જ દેખાશે! એટલે જ કહું છું કે દરદી ક્યાંય નાસી જવાનો નથી. થોડો ટાઈમ કાઢો. બાવજીના મેળાવડામાં આવશો એટલે આપોઆપ બધું ઠેકાણે આવી જશે. આ પરની કાથા તો આજ છે ને કાલ નથી. એનો મોહ છોડો. સ્વરૂપમાં આવો.' એમણે શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રની પંક્તિઓ લલકારતાં કહ્યું ’તું : ‘આપણે ખોટેખોટા અથડાઈ મારીએ એનો કોઈ અર્થ ખરો ? સ્વરૂપનો સમજાવનારો આપણીકે વચ્ચે જ બેઠો હોય, છતાં આપણે અને દેહભાવે દેખતા રહીએ તો એમાં કોનો દોષ ? બાવજી હાજરાહજૂર, હાલતા ચાલતા ભગવાન છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર અને રામાબાવતો સદેહે હયાત નથી પણ જેસંગ બાવજીમાં એ બેઉ સાક્ષાત્ છે. બાવજી વળી ક્યા વેદ ભણવા ગયા’તા ? છતાં એમની ઘૂંટીમાંથી જે સરવાણી ફૂટે છે!' બોલતાં બોલતાં ચેલાકાકાની આંખો ભીની થઈ જતી. એ શાંત થઈને કૃપાળુદેવની વાણી ગાવા લાગતા.
પ્રબુદ્ધ જીવન
પ્રભુ, હવે પછી અમારે કોનો આશ્રય કરવો? કૃપાળુદેવે ગલોડા ગામમાં રહેતા રામજી વક્તાજી પટેલનું નામ આપ્યું.
જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના પામ્યો દુ:ખ અનંત, સમજાવ્યું તે પદ નમું શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત. દેહ છતાં જેની દશા વરતે દેહાતીત, તે જ્ઞાનીનાં ચરણમાં માં વંદન અનિ
મને આશ્ચર્ય એ વાત પર થતું કે છેવાડે પડેલા વવાાિયામાં જન્મેલ વાણિયાનું આ તે કેવું અદભુત વ્યક્તિત્વ – ગાંધીજીથી લઈ તોદના અદના ખેડૂત સુધી એ સોંસરવા ઊતરી ગયા હોય એમ લાગ્યા વિના ન રહે. ગાંધીજી તો અભ્યાસુ વિશ્વ માનવી હતા. મહાત્મા હતા. પરંતુ એમણે પોતાના જીવન પર શ્રીમદ્ના પ્રભાવની જે નિખાલસ કબૂલાત કરી છે તે જોઈને એટલું તો જરૂર સમજાય છે કે દેશ હજી શ્રીમદ્ન ઓળખી શક્યો નથી. વીસમી સદીના સૌથી મહાન વિશ્વાત્મા લેખે ગાંઘીજા સર્વસંમતિથી પ્રતિષ્ઠિત છે. શ્રીમદ્ એમનાથી વયમાં ફક્ત બે વરસ મોટા હતા. (શ્રીમદ્ની જન્મ તારીખ નવ નવેમ્બર, અઢારસો સડસઠ. ગાંધીજી અઢારસો ઓગણસિત્તેરના ઑક્ટોબરની બીજી તારીખે જન્મેલા. પરંતુ જ્યારે જ્યારે ધર્મ-અધ્યાત્મ સંબંધી સમસ્યા જણાઈ ત્યારે એમણે શ્રીમદ્નું માર્ગદર્શન લીધું હતું. આત્મકથામાં ગાંધી એમનો રાયચંદભાઈ કે કવિ તરીકે ઉલ્લેખ કરે છે. ધર્મચિંતન કરતાં જ્યારે યુવાન ગાંધીના પ્રબુદ્ધ માનસમાં હિંદુ ધર્મ વિશે તર્ક વિતર્ક જાગે છે ત્યારે એનું છેલ્લું અને સંતર્પક સમાધાન શ્રીમદ્ પાસેથી મળે
છે.
૧૩
થઈ. તેમણે મને ધીરજ રાખવા ને હિંદુ ધર્મનો ઊંડો અભ્યાસ કરવા ભલામણ કરી. તેમના એક વાક્યનો ભાવાર્થ આ હતો: હિંદુ ધર્મમાં જે
સૂક્ષ્મ અને ગૂઢ વિચારો છે, આત્માનું નિરીક્ષણ છે, દયા છે, તેવું બીજા ધર્મમાં નથી, એવી નિષ્પક્ષપાતપણે વિચારતાં મને પ્રતીતિ થઈ છે."
‘મેં મારી મુસીબતો પત્ર દ્વારા રાયચંદભાઈ આગળ મૂકી. હિંદુસ્તાનના બીજા ધર્મશાસ્ત્રીઓ સાથે પણ પત્ર વ્યવહાર ચલાવ્યો. તેમના જવાબ ફરી વળ્યા. રાયચંદભાઈના પત્રથી મને કંઈક શાંતિ
શ્રીમદ્ તેત્રીસ વરસના અલ્પ આયુષ્યમાં આખા યુગ જીવી ગયા. એમણે સ્વાસ્થ્યલાભ (એમની છેલ્લી વયની તસ્વીરો કોઈ ક્ષયરોગીની ભુખમરાતી પીડાતા માણસની હોય એવું જ લાગે, ખૂબ ઓછું ખાના હતા.) ખાતર હોય કે અંતઃપ્રેરણાથી – ઈડરના મંટિયા પહાડને પણ પાવન કરી દીધો છે. 'શ્રીમદ્ રાજચંદ્રે ચિત્ર જીવનદર્શન' ગ્રંથમાં ડર સાથેના પ્રસંગોનો અલપઝલપ ઉલ્લેખ સાંપડે છે ખરો, પરંતુ સાબરકાંઠાના અધ્યાત્મ જગતમાં ‘પુરાણ પુરુષ’ જેવી પ્રતિષ્ઠા ધરાવતા એમના સમકાલીન લોકસંત રામાબાવજી-રામજી વક્તાજી પટેલને તેઓ પ્રત્યક્ષ મળ્યા હોવાના સગડ મળતા નથી. તેમ છતાં, પોતાના અનુયાયીઓને એમણે ગલોડાના રામા ભગતનો આશ્રય કરવાનું સૂચન કર્યું હોવાની વાત બહુ જાણીતી છે.
રામા ભગત હાલ લક્ષ્મીપુરા નામે ઓળખાતા છતાં જૂના ગલોડા નામે વધુ જાણીના ખેડબ્રહ્માથી સાત કિ.મી પૂર્વમાં આદિવાસી પટ્ટીની ધાર પર વસેલા ગામના આંજણા પાટીદાર. શાળાનું પગથિયું પણ જોયેલું નહીં, છતાં પૂર્વનાં સંચિત ગો કે ગુરુકૃપા- એક અદના ખેડૂતના કોઠે આત્માનાં અજવાળાં પ્રગટ્યાં હતાં, એનો શ્રીમદ્ જેવી વિભૂતિને પણ અહેસાસ હશે ત્યારે જ ને ! કૃપાળુદેવ હવે લાંબો વખત કાઢે એમ નથી એની પ્રતીતિ થતાં ઇંડરના ઘંટિયા પહાડ પર એમના મુમુક્ષુ આશ્રિતોએ આર્ત્ત સ્વરે પ્રશ્ન કર્યો: પ્રભુ, હવે પછી અમારે કોનો આશ્ચય કરવો? કૃપાળુદેવે ક્ષણનોય વિલંબ કર્યા વિના ખેડ નજીક ગોડા ગામમાં રહેતા રામજી વક્તા પટેલનું નામ આપ્યું હોવાનું કહેવાય છે. એની કોટી કરવા કેટલાક મુમુક્ષુ ગલોડોમાં રામા ભગતનું ખોરડું શોધતા શોધતા ગામ મધ્યે પહોંચ્યા ત્યાં માટીની ગાર ખૂંદતા મેલાયેલા માણસે બધાને નામ જોગ આવકારો દીધો. કોઈએ આગોતરો સંદેશો તો પહોંચાડ્યો નહોતો, છતાં ભગતજીએ મહેમાનો માટે ખાટલા પથરાવી રાખ્યા હતા અને એમના વર્ણાશ્રમધર્મ અનુસાર 'ચોખ્ખી’ રસોઈ પણ તૈયાર થઈ રહી હતી. ઝાંપે અમને લેવા માણસો મોકલાવ્યા હતા.
આપણને આ બધું કોલકલ્પિત જ લાગે. પરંતુ લક્ષ્મીપુરાના હૈડિયા ગઈ કાલ સુધી આ દુશ્ય નજરોનજર જોયું હોય એટલા ઉમળકાથી એનું વર્ણન કરતા રહેતા. મારા ધર્મપત્ની શાંતાબહેનના સગાં ફોઈ સાથે લગ્ન કર્યા છતાં બાવજીની આજ્ઞાથી બ્રહ્મચર્ય પાળનારા મોતી ફુઆ અને બાવજીની પરંપરા જાળવી લક્ષ્મીપુરાને સંતનગરીની આગવી