Page Text
________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન: ગણધરવાદ વિશેષાંક
: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :
'જયભિખુ જીવનધારા-૫૨
| પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ
[ માનવતાના મૂલ્યોની જિકર કરનાર સાહિત્યસર્જક જયભિખ્ખએ તંદુરસ્ત જીવનદૃષ્ટિ ઘડી શકાય એવું પ્રેરક સાહિત્ય આપ્યું. એમની અક્ષરયાત્રાની સાથોસાથ એમના જીવનની આનંદયાત્રા પણ ચાલતી હતી. એમના જીવનમાં બનેલા એક હૃદયસ્પર્શી પ્રસંગને જોઈએ આ બાવનમા પ્રકરણમાં.]
* * * * * * * * * * * * * *
ચોધાર આંસુએ રડી પડ્યા!
. ૧૯૪૫ની એક વહેલી સવારે જયભિખ્ખના અમદાવાદના તુલસીદાસ પાસે દુનિયાદારીની ઊંડી સૂઝ. નિરીક્ષણ-શક્તિ પણ જમાદલપુર વિસ્તારમાં આવેલા ગારની લીપણવાળા ઘરમાં રબારી સારી. આથી જયભિખ્ખું એમને ક્યાંય પણ મોકલે તો એમને એજ
કોમનો એક વિવેકી અને નમ્ર છોકરો પ્રવેશ્યો. એનું નામ હતું વ્યક્તિની પ્રકૃતિનો અને એમના ઘરની સ્થિતિનો આંખે દેખ્યો* તુલસીદાસ. એની આંખોમાં સહજ શરમાળપણું હતું. અહેવાલ' જાણવા મળી જતો ! ક્યારેક જયભિખ્ખું એમની વાતચીતમાં સૌજન્ય ટપકતું હતું. એ છોકરો પાટણ પાસેના મસ્તીમાં કે એકાએક કોઈ એક બાજુ ઢળી પડવાની પ્રકૃતિને કારણે આ * દેત્રોજ ગામનો વતની હતો અને ત્યાંથી થોડા સમય પહેલાં માણસોને પારખવાની ભૂલ કરતા, ત્યારે તુલસીદાસ એમને
અમદાવાદ નોકરી માટે આવ્યો હતો. જયભિખ્ખું અવારનવાર સૌમ્ય વાણીથી જે તે વ્યક્તિની સાચી ઓળખ આપતા અને - જૈન સોસાયટીમાં રહેતા એમના સ્વજન ભગવાનદાસ પંડિતને જયભિખ્ખું પણ એમની વાત કાને ધરતા. . ત્યાં જતા હતા. અહીં એમણે આ છોકરાને જોયો. એ છોકરો જયભિખ્ખું એક કાગળમાં દિવસભરના કામની ક્રમિક સૂચિ .. * દેત્રોજથી આવ્યાને બે મહિના થયા તે પછી પોતાની માતા અને બનાવતા. વહેલી સવારે તુલસીદાસ આવે એટલે એમને આ કાગળ* * નાના ભાઈ જીવણલાલને પણ અમદાવાદ બોલાવી લીધાં હતાં. આપે. કોઈને કોઈ પુસ્તક આપવાનું હોય, તો સમજાવે, પત્ર , એ જયભિખ્ખને મળવા આવ્યો એ સમયે જયભિખ્ખું શારદા આપે, સાથે જરૂરી સૂચના પણ આપે. તુલસીદાસ એમના વિવેકી,
મુદ્રણાલયમાં જતા હતા અને ત્યાં પુસ્તકનું કમ્પોઝ અને પ્રિન્ટિંગ વર્તનથી જ્યાં જાય, ત્યાં સહુનો સ્નેહ સંપાદિત કરી લેતા. કોઈ * ચાલતું હતું. વળી ત્યાં બપોર પછી લેખકોનો ડાયરો પણ જામતો પણ વ્યક્તિને ઘેર જાય એટલે તે વ્યક્તિ માનતી કે જયભિખ્ખના * હતો. જયભિખ્ખને આ છોકરાનો સુશીલ સ્વભાવ પસંદ પડ્યો સંદેશવાહક હનુમાન આવ્યા! એ પછી તુલસીદાસ પોતાની મીઠી
એટલે એને શારદા મુદ્રણાલયમાં નોકરીએ રાખી લીધો. વાણીમાં થોડી અલકમલકની વાત કરે, પણ વાત કરવાની છે. તુલસીદાસે કંઈ ઝાઝો અભ્યાસ કર્યો નહોતો. એ જમાનામાં સાથોસાથ એ ઘરની સમગ્ર પરિસ્થિતિનો તાગ પણ મેળવી લે છે * પ્રેસમાં હાથેથી ટાઈપ કમ્પોઝ થતાં. એ પછી પાના મુજબ એનો આને પરિણામે બનતું એવું કે તુલસીદાસ પાસે દરેક સર્જકની જાડી દોરીથી ફરમો બંધાતો. એ બાંધેલા ફરમાનું ગેલી-મૂફ ખાસિયતથી માંડીને, એના ગમા-અણગમા અને આતિથ્યની કાઢવાનું હોય. એ ફરમા પર કાગળ મુકાય અને પછી રોલર સઘળી વિગતો જાણવા મળતી. જ ફેરવાયો એટલે ગેલી-પ્રૂફ નીકળે અને એ પ્રૂફ પહેલાં પ્રૂફરીડરો એ વહેલી સવારે ઘેર આવે એટલે પહેલાં મને નજીકમાં આવેલી *વાંચે અને છેલ્લે લેખકને વાંચવા આપવાનું હોય.
માદલપુરની મ્યુનિસિપલ શાળા નં. ૪માં મૂકવા આવતા. આ * તુલસીદાસને ગૅલી કાઢવાનું અને પ્રૂફ લાવવા-લઈ જવાનું સિલસિલો એક યા બીજા પ્રકારે એવો ચાલુ રહ્યો કે જ્યારે હું * કામ સોંપવામાં આવ્યું, પરંતુ ધીરે ધીરે તુલસીદાસ એમની સૌમ્ય નવગુજરાત કૉલેજમાં અધ્યાપક તરીકે જોડાયો, ત્યારે પણ રોજ પ્રકૃતિથી અને કર્મનિષ્ઠાથી જયભિખ્ખના પ્રિય બની ગયા. કોઈ વહેલી સવારે સ્કૂટર પર મને કૉલેજ સુધી મૂકી જતા. તુલસીદાસ પણ કામ હોય તો જયભિખ્ખું પહેલાં તુલસીદાસને યાદ કરે સમયની બાબતમાં ભારે ચીવટવાળા. એમને જયભિખ્ખએ કહ્યું* * અને તુલસીદાસ તુરત હાજર! એકેય વખત એવું બન્યું નથી કે હોય કે સવારે પાંચ વાગ્યે ઉઠાડજો એટલે બરાબર પાંચ વાગ્યે*
જયભિખ્ખએ સોંપેલા કોઈ કામમાં એમણે આનાકાની કરી હોય. બારણે ટકોરા પડ્યા જ હોય. સવારે સાડા નવે આવવાનો એમનો * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
| SR No. | 526059 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2013 08 Gandharwad Visheshank |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhanvant Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 84 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 3 MB |