________________
૧૮ | પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨ 90 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9
૪૫ આગમ પરિચય * ૧ થી ૧૧ અંગ * ૧૨ થી ૨૩ ઉપાંગ * ૨૪ થી ૩૩ પયજ્ઞા * ૩૪ થી ૩૯ છેદ સૂત્ર * ૪૦ થી ૪૩ મૂળસૂત્ર * ૪૪-૪૫ ચૂલિકા 8
1
છે કેમ પ્રાકૃત નામ સંસ્કૃત નામ
આયારંગ આચારંગ S ૦૨ સૂયગડાંગ સૂત્રકૃત્રાંગ
૦૩ ઠાણાંગ સ્થાનાંગ હૈ ૦૪ સમવાયાંગ સમવાયાંગ ૯ ૦૫ વિવાહપણની ભગવતી હૈ ૦૬ નામ ઘમ કહા જ્ઞાતા ધર્મકથા ૦૭ ઉવાસંગ દશા ઉપાસક દશા
૦૮ અંતગડ અંતકૃદ દશાંગ ૨ ૦૯ અણુત્તરો નવાઈ અનુત્તરો પપાતિક ૧૦ પહ વાગરણ પ્રશ્ન વ્યાકરણ ૧૧ વિવાર સુય વિપાક સૂત્ર ૧૨ ઉવવાય
પપાતિક ૧૩ રાયપાસેણિય રાજ પ્રશ્રીય ૧૪ જીવાભિગમ જીવાભિગમ ૧૫ મણવણા પ્રજ્ઞાપતા હૈ ૧૬ જંબુદ્વીવ પણત્તિ જંબુદ્વિપ પ્રજ્ઞપ્તિ ૨ ૧૭ ચંદ પણત્તિ ચંદ્ર પ્રજ્ઞપ્તિ
શૈલિ ગદ્ય પદ્ય ગદ્ય ગદ્ય ગદ્ય ગદ્ય કથાત્મક ગદ્ય ગદ્ય ગદ્ય ગદ્ય ગદ્ય-પદ્ય ગદ્ય ગદ્ય પ્રશ્ન-ઉત્તર ગદ્ય
ગદ્ય
லைலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
ગદ્ય
૨ ૧૮ સૂર પણ્યતિ સૂર્ય પ્રજ્ઞપ્તિ વર્ણનાત્મક ૧૯ નિરયા-વલિયા નિરયા વલિકા ૨૦ કપ્પડવડિસિયા કલ્પ વસંતિકા કથાત્મક ૨૧ પુફિયા પુષ્મિતા ગદ્ય ૨૨ પુષ્પચૂલિયા પુષ્પચૂલિકા ગદ્ય ૨૩ વહિ દસા વૃષ્ણિ દશા ૨૪ દેવિંદવય દેવેન્દ્રસ્તવ છે ૨૫ તંદુલ વૈયાલિક તંદુલ વૈચારિક પદ્ય ૨ ૨૬ ગણિવિજ્જા ગણિવિદ્યા ૨ ૨૭ આઉર પચ્ચખાણ આતુર પ્રત્યાખ્યાન પદ્ય ૨ ૨૮ મહા પચ્ચકખાણ મહા પ્રત્યાખ્યાન પદ્ય છે ૨૯ ગચ્છાયાર ગચ્છાચાર
૩૦ ભત્ત પરિણા ભક્ત પરિજ્ઞા ૬ ૩૧ મરણ સમાહિ મરણ સમાધિ પદ્ય
૩૨ સંથારગ સંતારક ૩૩ ચઉસરણ ચતું : શરણ ૩૪ દશા સુયખંધ દશા શ્રુતસ્કંધ
૩૫ બૃહત્કલ્પ બૃહત્કલ્પ હું ૩૬ વ્યવહારકલ્પ વ્યવહાર કલ્પ ગદ્ય ૨ ૩૭ જીયકલ્પ જીતકલ્પ
૩૮ નિસીહચ્છેદ નિસીથદ ૩૯ મહાનિસીહ મહાનિશીથ ગદ્ય ૪૦ આવસ્મય આવશ્યક
ગદ્ય ૪૧ ઉત્તરજઝયણ ઉત્તરાધ્યયન પદ્ય ૪૨ દસવૈયાલિક દશવૈકાલિક ગદ્યપદ્ય
૪૩ પીંડ નિન્જરિ પિડનિયુક્તિ ગદ્ય & ૪૪ નંદીસૂય નંદીસૂત્ર ગદ્ય છે ૪૫ અણુયોગદાર અનુયોગદ્વાર પ્રશ્નોત્તર
વિષય સંયમી જીવનના આચાર-વિચાર
આગમો-ચાર અનુયોગમાં લખાયા છે : અહિંસાનું મંડન, ક્રિયાવાદી-અક્રિયાવાદીનું ખંડન
૧. ગણિતાનુયોગ. જૈન દર્શનના મુખ્યતત્ત્વોનું નિરૂપણ
૨. ચરણકરણાનુયોગ. દ્વાદશાંગી, ૬૩ શલાકા પુરુષનો પરિચય શ્રી ગૌતમસ્વામીજીના ૩૬ હજાર પ્રશ્નો
૩. કથાનુયોગ. કથાત્મક ઉપદેશ
૪. દ્રવ્યાનુયોગ. ૧૦ આદર્શ શ્રાવકોના ચરિત્રો તદ્દભવ મોક્ષગામી જીવોનો પરિચય
જેમાં સૂત્રના શબ્દોને છૂટા પાડી, સૂત્રના અનુત્તરવાસી દેવાનું વર્ણન
અર્થને યથાર્થ રીતે વિસ્તારથી યુક્તિપૂર્વક યોજન ૨ વિધિમાર્ગ-અપવાદ માર્ગનું નિરૂપણ
કરી બતાવવામાં આવે, તેવા પ્રકારની રચનાને ૨ કથાનક-સુખ-દુ:ખ વિપાકોનો અધિકાર રાજા શ્રેણિક દ્વારા દેવલોક પ્રાપ્તિનો ઇતિહાસ
નિર્યુક્તિ કહેવાય. નિર્યુક્તિના રચયિતા 8 પ્રાચીન નાટ્યકલા અને સૂર્યાભદેવની ઉત્પત્તિ ચૌદપૂર્વધર ભગવાન ભદ્રબાહુ સ્વામી છે. તે છે પ્રાણી-વનસ્પતિશાસ્ત્રનું સૂક્ષ્મ વર્ણન
નિર્યુક્તિના રહસ્યો જરા વિસ્તારથી સમજાવે છે જીવના સ્વરૂપ, ગુણનું શબ્દ ચિત્ર જંબુદ્વિપ સંબંધી માર્ગદર્શન
તેવા ભાષ્યની રચના કરી, એ ભાષ્યના અર્થને ૨ ખગોળ શાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ ચંદ્ર-નક્ષત્રના ભ્રમણનું પણ સરળ કરીને સમજાવે તેવી ચૂર્ણિની રચના છે ગણિત (રેખાદર્શન).
કરી અને જેમાં સૂત્રના રહસ્યોને અત્યંત સૂર્ય-ગ્રહ નક્ષત્રાદિની ગતિનું સૂક્ષ્મ વર્ણન નરકગામી ૧૦ રાજકુમાર અને યુદ્ધભૂમિ
સરળતાપૂર્વક અને સહેલાઈથી સમજાવી શકાય છે સંયમી રાજકુમારો અને દેવલોક
તે માટે વૃત્તિ એટલે ટીકાઓનું સર્જન કર્યું. સ્વછંદી સંયમી જીવનનું પરિણામ અને ૧૦ દેવીઓ,
ભગવાન ઉમાસ્વાતિ મહારાજા વગેરે ભાષ્યકાર રે ઈન્દ્ર દ્વારા ઉત્કૃષ્ટ નાટ્ય અને તેના પૂર્વ ભવનું જીવન સર્વાર્થ સિદ્ધ વિમાનમાં જીવોની ઉત્પત્તિ
કહેવાય. ચૂર્ણિના રચયિતા જિનદાસ મહત્તર છે સિદ્ધોના સુખ-ઈન્દ્ર-ગ્રહ-નક્ષત્રાદિ વિચાર કહેવાય અને વૃત્તિકાર-ટીકાકાર તરીકે ભગવાન છે જીવોની ૧૦ અવસ્થા તથા વૈરાગ્ય વિચાર
હરિભદ્રસૂરિજી, શીલાંકાચાર્ય, અભયદેવ સૂરિ, જ્યોતિષ અને નિમિત્ત શાસ્ત્ર હિતશિક્ષા અને મરણ સમાધિ
ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજા વગેરે ગણાવી છે પંડિત મરણ, પાંચ મહાવ્રતનું શુદ્ધિકરણ
શકાય. ગચ્છાચાર દ્વારા થનારા લાભો
* * * અનશન સ્વીકાર, અંતિમ આરાધના અંત સમયના સમાધિ ભાવો દૃષ્ટાંત સહિત સંથારનો મહિમા ચાર શરણનું સ્વરૂપ દેવ-ગુરુ સંબંધિ કલ્પ આચાર સે.મી જીવન અને આચાર પદની યોગ્યતા, શિક્ષા વિચાર પ્રાયશ્ચિતના ૧૦ પ્રકાર તથા આલોચના વિચાર જ્ઞાનાદિ પાંચ આચારોને દોષોનો નિર્દેશ દુષ્કૃત્યની નિંદા, આલોચના, શુદ્ધિકરણ શ્રાવકના છ કર્તવ્યોનો મૌલિક વિચાર વિનય-પ્રધાન ધર્મની વાતો, સંવાદાત્મક, ઉપદેશ મનકમુનિને ઉદ્દેશી શ્રમણ આચારોનું પ્રતિદાન સંયમીઓના મધ્ય-અકથ્ય એવા આહારની ચર્ચા પાંચજ્ઞાન, દ્વાદશાંગીનો પરિચય ચાર અનુયોગ, વ્યાકરણ, કાવ્ય, સંગીતનો પરિચય
லலலலலலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல