________________
૩૪૬
અર્ચ-અવડ પાણીમાં ( અરવછ જળમાં) કોલસાને ટુકડે નાં ખવાથી તેમાં રહેલી દુર્ગધ ક્ષણવારમાં દુર થાય છે. જ્યારે દુધ અથવા એવાં જ પ્રવાહી દ્રવ્યો અતિશય તાપથી અથવા વધુ વખત રહેવાથી બગડી જવાની અણી પર હોય ત્યારે તેમને સ્વચ્છ અને પથ્થ રાખવાને માટે ( બ. નાવવા માટે ) સહેલી અને ચુનંદી રીત એવી છે કે સાધારણ લીંબુના પરિમાણના કેલસાના ટુકડા, તે પદાર્થવાળા વાસણમાં તે પ્રવાહી પદાર્થ ઉકાળતી વેળાએ નાંખવા.
આ ઉપરથી આપણને માલમ પડશે કે આપણે વૃદ્ધના સમયથી “નજર લાગે” એવા મીષથી ઘણા ખરા પ્રવાહી પદાર્થોમાં કાલસાના ટુકડા નાંખવામાં આવે છે, તેમાં શાસ્ત્રીય (Scientific) નિયમો સંબંધી આ પણું વૃધ્ધોનું જ્ઞાન જ કારણભૂત છે. આપણું વૃધે શાસ્ત્રીય નીયમાનુસાર વર્તતા હતા. આપણે તેમનાં કેટલાંક કાર્યો જાણવાની જીજ્ઞાસા રાખી નહીં તેથી આપણું તે વિષે અજ્ઞાન વૃદ્ધિ ગત થયું જેથી કરી આ કેલસાની બાબતમાં આપણે તે ઘરડાંને એક જતને વહેમ (Superstition) છે એમ કહેવાને દેરાયા.
કેલસાથી પ્રવાહી પદાર્થ સ્વચ્છ તથા પ થાય છે. તેના પુરવારમાં હાલની જલગરણી (Filter ફીલ્ટર) ને પ્રત્યક્ષ દાખલ છે. જેમાં પાણું કોલસા ભરેલા વાસણમાંથી પણ પસાર કરવામાં આવે છે અને તેમ કરવાથી કોલસા પાણીની અંદરનું અપથ્ય તથા દુર્ગધ ગ્રહણ કરી લે છે અને જળ સ્વચ્છ તથા શુદ્ધ બને છે.
આ ઉપરથી અમારા સર્વે વાંચક છંદને સમજાશે કે દુધપાક કરતી વખતે બે ચાર લીબુ જેટલા કેલસાના કટકા નાંખવા એ કંઈ ઘરડાઓને બેસી ઘાલેલો વહેમ નથી પણ તે શાસ્ત્રીય જ્ઞાનના આધારે છે અને તે ઉકળતા દુધને સ્વચ્છ અને પદ્મ બનાવવાને કારણભુત છે. ૩
બાળકને ધવરાવતી વખતે માતા જે સારા, ખોટા વિચાર કરે છે. તેના સંસ્કારો દુધમાં ઉતરે છે. અને તેથી ધાવનાર બાળક તે સંસ્કાર પ્રમાણે આગળ ઉપર સારૂં, ખાટું નિવડે છે. ધવરાવતી વખતે માતાએ બુમ બરાડા પાડવા નહિ તેમજ કાંઈ ખાવું નહિ.
