Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી. જેને સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ : ૨૧ (8) જગન્નાથ એનું બીજું નામ જગદીશ મંદિર છે. આ મંદિર ૨૧૪ ફૂટ ઊંચું છે. આ મંદિર અસલમાં લિચ્છવી રાજીવંશનું જૈનમંદિર છે, તેમાં ગાદી ઉપર પદ્માસનવાલી કે ર્જિનપ્રતિમાઓ વિરાજમાન છે, મુખ્ય પ્રતિમા પારસપાષાણની હેવાનું મનાય છે. આજે તેની ઉપર ચાર ભુજાવાળું લાકડાનું ખળું ચડાવી રાખે છે. આથી આ જિનપ્રતિમા છે, એ ખ્યાલ દરેકને ક્લદી આવતું નથી. જેને જિનપ્રતિમાનું જ્ઞાન છે તે તે આ પ્રતિમા એને જોઈને કબૂલે છે કે –
ઓ જેન તીર્થકરની પ્રતિમાઓ છે. આ લાકડાનું ખળું સાડાબાર વર્ષે બદલાવાય છે. જનતાને વહેમ છે કે, આ ખાળું બદલનાર મંદિરને અધ્યક્ષ, મંદિરને મેટો પૂજારી અને સુતાર છ મહિનામાં મરી જાય છે. હમણાં આ ખોળાને પચ્ચીસ વર્ષ વીતી ગયાં છે, તેનું કારણ પણ આ વહેમ જ ભનાય છે.
અહીં વિશેષ ધ્યાન ખેંચે એવી ઘટના છે “જગન્નાથને ભાત.” જેનોના સાધર્મિક સહકાર જમણનું પ્રાચીન કાળથી ચાલ્યું આવતું અખંડ અનુકરણ છે. આ ભાતમાં આભડછેટ મનાતી નથી.
એ ત્રણ પ્રતિમાઓ તીર્થકરોની છે, જેને લેકે આજે કૃષ્ણ, બળદેવ અને સુભદ્રા (રુક્િમણી) નામથી ઓળખે છે..
આ મંદિરમાં અનંગભીમદેવ (સં. ૧૧૮૮ થી ૧૨૨૩)ના સમયમાં વિમલાદેવી તથા લક્ષ્મીદેવીનાં મંદિર, પુરુષોત્તમદેવ (સં. ૧૪૬૫ થી ૧૪૭૫ )ના સમયમાં ભેગમંડપ, તથા પ્રતાપ રુદ્ર (સં. ૧૪૭૫ થી ૧૫૩૨)ના સમયમાં નવ જગમોહન બન્યો છે. આ મંદિરમાં અનેક મૂર્તિઓ છે. નરસિંહ, વિમલાદેવી અને શ્રીદેવીની મૂર્તિઓ સુડોલ અને સજીવ છે.
જગન્નાથ, ભુવનેશ્વર અને કેણાકના મંદિરમાં સ્ત્રીપુરુષોની ખેદેલી મૂર્તિઓ છે. વચ્ચે વચ્ચે હાથીનાં માથા ઉપર સજાવટવાલા સિંહની પણ મૂતિઓ બેસારી છે. ઉડિસાની આ એક વિશેષ કળા મનાય છે. આનું અસલી કારણ એ જ છે કે લિચ્છવી રાજવંશનું રાજચિહને સિંહ છે, અને ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામીનું લાંછન પણ સિંહ છે.
આ મંદિરમાં ઘણી અશ્લીલ મૂર્તિઓ છે, જે લાલ પથ્થરમાં મોટા આકારથી બદલી છે. એમાં કેની જીવનધટના અંકિત છે તેનું કોઈને જ્ઞાન નથી. નીતિમાન ભક્તો તેને ઢાંકી દેવાના પક્ષમાં છે. કોઈ કોઈ તેને ઉમા-મહેશ્વરનું પ્રતીક કે શાક્ત સંસ્કૃતિ માની તેની રક્ષાના પક્ષમાં છે. સંભવ છે કે રાણકપુર તીર્થમાં દૂરના એક ત્રીજા મંદિરની દીવાલમાં આ. યૂલિભકરિની જીવનઘટના અંકિત છે, તેમ અહીં પણ કોઈની જીવનઘટના અંકિત થઈ હશે. જેન, બૌદ્ધ તથા વૈદિક પુરાણના અભ્યાસી જ તેને સારો ખુલાસો કરી શકે.
(૪) કણક મંદિર: પુરીથી ઈશાન ખૂણામાં ૨૦ માઈલ દૂર સમુદ્રકિનારે સૂર્યમંદિર છે જે અંગ્રેજીમાં બ્લેક-પેગડા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે.
આ મંદિરની ઊંચાઈ ૨૨૭ ફૂટ છે, કંપાઉંડ ૮૭૫ ફૂટ લાંબું, ૫૪૦ ફૂટ પહોળું છે. ગંગવંશના રાજા નરસિહ (સં. ૧૨૩૮ થી ૧૨૬૪) ૨૬ વર્ષ સુધી ૧૨૦૦ કારીગરે રાકી ૪૦ કરોડના ખર્ચે આ મંદિર બનાવ્યું છે, જે અત્યારે તૂટીફૂટી હાલતમાં ઊભું છે. ભારતમાં ૧ કાશ્મીરનું માર્તડ મંદિર અને ૨ કેણાર્કનું મંદિર એમ બે સૂર્યમંદિરે છે.
[ જુઓ અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૨૨૦ ]
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521736 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1956 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 12 MB |