Jain_Satyaprakash 1948 08

SR No.: 521645
Original Sutra Author: N/A
Author: Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
Publication Year: 1948
Total Pages: 28
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India
File Size: 12 MB

Page 13

આગના બાલાવબોધ
(લે. ઝા. હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ.) જન્મ-સમય સમયની બલિહારી છે. એક સમયે જે ભાષા સુગમ જણાતી હોય તે કાલાન્તરે દુર્ગમ જણાય છે. જૈન આગમ સંસ્કૃત ભાષા કરતાં સરળ અને સુગમ એવી અદ્ધમાગતી ભાષામાં રચાયા છે. આ ભાષાને અભ્યાસ ઘટતું ગયો અને સંસ્કૃત તરાનો પક્ષપાત વધતો ગયો ત્યારે આ આગમ ઉપર જઈ રહી (જેન માહરાષ્ટ્રી)માં વિવરણ ન રચાતાં સંસ્કૃત વૃત્તિઓ રચાવા માંડી. વખત જતાં સંસ્કૃતનું જ્ઞાન પરિમિત બન્યું એટલે ગુજરાતી ભાષામાં આગમો સમજાવવાનું કાર્ય હાથ ધરાયું. આમ ગુજરાતી બાલાવબેધને જન્મ થયો.
અર્થ–બાલાવબોધ એટલે બાળ-સંસ્કૃત જેવી પ્રૌઢ ભાષાથી અપરિચિત જનોને પ્રચલિત લેકભાષા દ્વારા કરવાનું જ્ઞાન. આને “ઓ' પણ કહે છે. “ ટર્બો' એ અર્થમાં ટળે, ટબુ, ટર્બક, ટાર્થ, રતબ્બક, સ્તબુક, સ્તબુકાય ઇત્યાદિ શબ્દો વપરાય છે. આની વ્યુત્પત્તિ દર્શાવવાના હેતુથી મેં “ગુજરાતી” ( સાપ્તાહિક)ના તા. ૨૦-૭-૪૧ ના અંકમાં “ટ અને એનાં સગાંવહાલા” એ નામનો લેખ લખ્યો હતે.
મહત્વ–બાલા એ ગાત્મક લખાણ છે, અને એથી એક રીતે એનું મહત્વ અધિક છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં જેટલા પ્રમાણમાં પદ્યામક કૃતિઓ છે તેના હિસાબે ગલ્લાત્મક કૃતિઓ ઘણી ઓછી છે. બાલાવબોધ જૂની ગુજરાતી ભાષાનું સ્વરૂપ સમજવા માટે પણ ઉપયોગી છે. આમ બાલાવબોધનું મહત્વ હેવાથી જે જે ભિન્ન ભિન્ન પ્રત્યે ઉપર અને ખાસ કરીને આગમો ઉપર બાલાવબોધ મળે છે તે સમીક્ષાત્મક પદ્ધતિએ છપાવવા જોઈએ. આ બાલા બોધ સંરકૃત અવચૂરિ–વચૂર્ણિની ગરજ સારે છે. એ મૂળને અર્થ સમજવામાં સુગમતા કરી આપે છે. આ બાલાવબે કંઈ લબાલચ વિવેચન નથી, પણ સંક્ષેપમાં અથ' રજૂ કરનાર વિશિષ્ટ સાધન છે.
સૂચિ—જેન ગૂર્જર કવિઓ (ભાગ ૩, ખંડ ૨, પૃ. ૧૭૮૦-૧૭૯૭)માં જેનોને હાથે રચાયેલા બાલાવબેધાની-વિવરણાત્મક ગદ્ય-કૃતિઓની તૈધ છે. આમાં કેવળ જૈન ગ્રન્થને અંગે જ બાલાવબોધ નેધાયા છે એમ નથી, પણ ભગવદ્દગીતા જેવી અજૈન કૃતિના બાલાવબેધ વિષે પણ નિશ છે. વિશેષમાં આ સિવાયની જૈન તિઓને લગતા બાલાવબોધનો પણ ઉલ્લેખ છે. પરંતુ અહીં તો કેવળ આગના બાલાવબોધ વિષે વિચાર કરવા ઈચ્છું છું, અને તેમ કરવા માટે મુખ્યતયા ઉપર્યુક્ત કૃતિને ઉપયોગ કરું છું.
૧ અંતગડદસા– (અન્નકુશા)–આ આઠમા અંગના ઉપરને ટર્બો (સ્તબુ
૧ “આપણું કવિઓ” (ખંડ ૧, પૃ. ૫૭) માં કહ્યું છે કે “પઘમાં તે જનાં શખસ્વરૂપને જાણે અજાણે સાચવી રાખવાનો પ્રયત્ન હેય છે, પદ્યને પ્રૌઢ બનાવવા સાહિત્યકીય ભાષાનાં રૂઢ રૂપ સાચવવાનો પ્રયત્ન હેય છે, અને ગદ્યકથાઓ કે એવું વિશિષ્ટ કાવ્યમય ગણ લખાયું હોય તો તેમાંયે તેવું પ્રૌઢ ગદ્ય સાચવવાનો પ્રયત્ન થયો હોય છે, પણ માત્ર સમઝૂતી ખાતર લખવામાં આવેલાં ટીકા-ટિપ્પણમાં તે માનવમુખમાં વ્યક્ત થતું ભાષાસ્વરૂપ નીકળી આવે તે વધુ સંભવિત છે.”