Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૪]
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ ૧૩ કવ્યાસ્તિક નયના વિચારે આત્મ નિત્ય છે. પર્યાવાસ્તિક નયના વિચારો આત્મા અનિત્ય છે. આ રીતે યાદ શૈલીએ આમ નિત્ય પણ કહેવાય, ને અનિત્ય પણ કહેવાય. એમ માનીએ તો જ જાતિસ્મરણાદિ ઘટી શકે. વમસ્તિકામાદિ ત્રણે અરૂપિ પદાર્થોના જેટલા પ્રદેશ છે, તેટલા જ પ્રદેશે આત્માના કહ્યા છે. તે સર્વ પ્રદેશે કર્માનુસાર પ્રાપ્ત થયેલા નાના કે મોટા શરીરમાં ફેલાઈને રડે છે. મહા માહે તેઓ સાંકળની કડીઓની માફક કાયમ સંબતું જ (જોડાયેલા જ) રહે છે. કેઈ પણ કાળે આત્માને એકાદે પ્રદેશ
ટો પડયો નથી, પડતો નથી, ને પડશે પણ નહિ. માટે જ જેમ પુદ્ગલોના પરમાણુ જણાવ્યા તેમ આત્માના પરમાણુ જણાવ્યા નથી, તે વાજબી જ છે. કારણ કે પુદ્ગલ કંધમાંથી પરમાણુ છૂટા પડે, પણ આત્મપ્રદેશ છૂટો ન પડે. બારીના બારણુની તડમાં ગળીની પૂછડી ભરાતા કપાઈને પછી જડ બની જાય છે. તેમાં હકીકત એ બને છે કે, આપણને સામાન્યથી જોતાં તો એમ લાગે છે કે, પૂછડીને આત્મા જુદો, ને બાકીના શરીરમાં રહેલે આમાં જુદો છે. પણ ખરી રીતે તેમ જુદો જુદો આત્મા છે જ નહિ. શરીરના બંને વિભાગમાંના આ પ્રદેશ સંબદ્ધ છતાં અરૂપી હોવાથી આપણે જોઈ જ શકતા નથી. પૂંછડી જવાયના શરીરમાં રહેલા આત્મા જ્યાં સુધી પૂછડીમાં રહેલા આત્મપ્રદેશોને સંપૂર્ણ ખેંચી ન રહે, ત્યાંસુધી પૂછડી તરફડે છે. તે બધા આત્મપ્રદેશ ખેંચાઈ ગયા પછી તે જડ બની જાય છે. વસ્તુસ્થિતિ આવી હોવાથી માત્માના ૧ સ્કંધ, ૨ દેશ, ૩ પ્રદેશ આ ત્રણ મેદો શ્રી. જેનેન્ટાગમાં જણાવ્યા છે. આત્મપ્રદેશે નાના શરીરમાં સંકેચાઈને ને મેટા શરીરમાં ફેલાઈને રહે છે; એમ શ્રી. તવાયંત્રના “વારfaધર્મવાતમારામિતિ” આ વચનથી જાણી શકાય છે, એટલે આત્મપ્રદેશોના સંકોચ પણ થઈ શકે, ને વિકાસ પણ થઈ શકે છે. આથી નાના શરીરમાં ઓછા આત્મપ્રદેશ અને મારા શરીરમાં વધારે આમપ્રદેશ માનવા, એ તદ્દન રિવાજબી છે. પ્રદેશસ ખ્યાની અપેક્ષા એ કીડા વગેરેને આમાં ને હાથો વગેરને આત્મા સરખે જ છે. જેમ ચૂલા ઉપર ઉકળતા પાણીમાં નાચનુ પાચ ઉપર આવે ને ઉપરનું પાણી નાચે જાય, તેમ પમ વગેરે વિભાગમાં રહેલા આત્મપ્રદેશ ઉપર મરતક સુધી ૫ણુ જાય, ને ત્યાંના આ પ્રદેશ નીચે પગના તળિયા સુધી પણ જાય છે. આવા જ સ્વરૂપવાળે આત્મા અનાદ છે, એટલે તેને કાઈએ બનાવ્યો નથી. જેમ ઘાટ વગેરેનો કત્તા કુંભાર વગેરે હોય છે, તેમ અમાના કતાં કોઈ નથી, પણ તે આત્મા વિવિધ ધર્મો વગેરનો કર્તા છે એટલે કમીને બાંધે છે. આવાં સુધી યોગક્રિયા ચાલુ છે ત્યાં સુધી કર્મ બંધ જરૂર થાય જ. આવાં અનેક કારણોને લક્ષમાં લઇને શ્રી. સિદ્ધસેન દિવાક૨જીએ શ્રી. ભગવતી સત્રના “કાવ પણ કરે ઇથર’ ઈત્યાદિ વચનને અનુસાર જણાવ્યું છે કે“નિમિંર વા વૈવા' ઈયાદિ. વિશેષ બીના શ્રી. વિશેષાવસ્યકાંદ તથા સમ્મતિ ટીકાદિથી જાણવી. આ પ્રસંગે જરૂર આ બીને યાદ રાખવી કે, એક ચાર્વીક સિવાય બધા દર્શનકારો જુદા જુદા સ્વરૂપે આત્માને માટે જ છે. તેમાં સ્યાદ્વાદ દર્શનના ઉપાસકોની સર્વજ્ઞ વચનાનુસારે એવી માન્યતા છે કે, અનાદિ આતભાને કર્માનુસારે જુદી જુદી ગતિમાં ભમવારૂપ સંસાર અનાદિ કાલથી જ ચાલુ છે. આ સંસારનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે કે, તે ખરૂપ છે, અને હાલ દુખ રૂપ જ ફલને દેનાર છે, ને ભવિષ્યમાં પણ દુઃખ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521638 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1947 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 36 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 17 MB |