Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૭૬ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૯ (૧) અભયકુમારગણિ, (૨) જિનભદ્રગણિ, (૩) ધનદેવગણિ, (૪) લક્ષ્મણગણિ, (૫) વિબુધચન્દ્ર, (૬) આનંદશ્રી અને (૭) વીરમતી,
આમાં આનંદશ્રીને “મહારા' તરીકે અને વીરમતીને “ગણિતી' તરીકે નિર્દેશ છે. આ બંને હેમચન્દ્રસૂરિની શિષ્યાઓ હશે. એ ગમે તેમ છે પણ આ બંને માલધારી હેમચન્દ્રસૂરિના સમયમાં થઈ ગઈ છે એ નિર્વિવાદ વાત છે. આથી આનંદો એ વિક્રમની બારમી-તેરમી સદીમાં થઈ ગયેલી ગણાય; કેમકે મલધારી હેમચન્દ્રને સમય વિ. સં. ૧૧૬૪ ની આસપાસ છે. '
[ ૨ ] ગુણસમૃદ્ધિ આ મહત્તરા “ખરતર ” ગ૭ના જિનચન્દ્રસૂરિની શિષ્યા થાય છે. એ સાળીએ વિ. સં. ૧૪૦માં અંજણાસુંદરીચરિય નામને પ્રન્ય જેસલમેરમાં જઈણ મરહીમાં
ઓ છે. એનું પૂર ૫૦૪ લેક જેટલું છે. આ ગ્રન્થ હજી સુધી કઈ સ્થળેથી પ્રસિદ્ધ થયા હોય એમ જાણવામાં નથી. પાઈય સાહિત્યના પ્રશંસકોએ અને પ્રચારકેએ આના પ્રકાશન માટે પ્રબંધ કરવું જોઈએ.
[ ] યાકિની હરિભદ્રસૂરિએ આવસ્મયની ટકાના અંતમાં પિતાને જાણ (સં. યાકિની) મહત્તરાના “ધર્મસૂન' તરીકે ઓળખાવેલ છે. આ પ્રમાણે યાકિની મહત્તરા એ અનેકાનજ્યપતાકા વગેરે અનેક ગ્રન્થના પ્રણેતા હરિભદ્રસૂરિની ધમમાતા થાય છે. આ હરિભદ્રસૂરિકૃત સહપયરણ યાને તત્તપયાસની પુપિકા ઉપરથી એ જાણી શકાય છે કે યાકિની મહત્તાને મનેહરીયા નામે શિખ્યા હતી અને એ સાળીને બેધ થાય તે માટે ઉપર્યુક્ત સંબપયરણ રચવામાં આવ્યું હતું.
પ્રભાવકચરિતમાં સુચવાયું છે કે યાકિની મહત્તા એક દિવસ આવસ્મયનિત્તિની નીચે મુજબની ગાથા મોટેથી બેલતી હતી.
चक्किदुगं हरिपणगं पणमं चक्कीण केसवो चको ।
केसव चक्की केसव दुचकी केसी अचको य ॥ ४२१ ॥ આ હરિભદ્રસૂરિના સાંભળવામાં આવી, પણ તેને અર્થ તેઓ સમજી શક્યા નહિ. એ સમજાવવા તેમણે યાકિનીને વિજ્ઞપ્તિ કરી ત્યારે એ સાધી એમને જિનદત્તરિ પાસે લઈ ગઈ
આ પ્રમાણે અહીં ત્રણ પ્રાચીન મહત્તરાને સંક્ષિપ્ત પરિચય પૂરે થાય છે. જેસલમેર ખાંડાગારીય સચીપત્રના ૬૯મા અને ૫૪મા પત્રમાં પણ કાઈ “મહારા' વિષે ઉલ્લેખ હેય એવો એક નોંધ મેં આ લેખના કાચા ખરડામાં કરી છે, પણ એ બાબતમાં નિર્ણય કરવાનું બાળે રહે છે એટલે અંતમાં “મહારા” ને બદલે “ મહત્તરિકા’ શબ્દ દિગંબરાચાર્ય હરિજેણે વિ. સં. ૯૮૯માં રચેલા બહત્કથાકોશ (૭૩, ૫૩)માં મળે છે અને ત્યાં એને અર્થ “મોટી ઉમ્મરની સ્ત્રી” એ થાય છે એટલું સૂચવી હું વિરમું છું, જો કે આ જ અર્થમાં “ મહત્તરા” શબ્દ અહીં સમજવાને નથી, કેમકે એ તે દીક્ષા પર્યાયાદિને ધ્યાનમાં લઈને સાધ્વીને અપાયેલી ‘પદવી’ને સૂચક છે. સાંકડીશેરી, ગોપીપુરા, સુરત, તા. ૨૧-૮-૪૪
૧. “મહાર' શબ્દનો અર્થ વિષે “છ મહત્ત” નામના લેખમાં મેં ઊહાપોહ કર્યો છે. એ લેખ ટૂંક સમયમાં પ્રસિદ્ધ થશે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521603 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1944 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1944 |
| Total Pages | 19 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 10 MB |