________________
૨૧૮
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૨૨-૨-૧૯૩૬
આગમ-રહસ્ય
દ્રવ્યનંદીરૂપી ત્રીજો ભેદ ભગવાન્ તીર્થકરોના પરોપકારિપણાને અંગે સમશેરની જરૂર ક્યાં ? - વિચાર કરતાં ભગવાન્ ઋષભદેવજીના આજ્ઞા મનાવવા માટે થએલા ભૂપાલી સત્તા અગ્નિવ્યવસ્થા, શિલ્પકર્મ અને વિવાહધર્માદિને અને સમશેરના જોરેજ પ્રજા પાસે આજ્ઞા મનાવે છે, અંગે વિચાર કર્યો, તેવીજ રીતે રાજ્યસંગ્રહને અંગે જ્યારે આજ્ઞા માનવા માટે કરેલા રાજાઓ સામાન્ય પણ વિચાર કરવાની દ્રવ્યપરોપકારની અંગે જરૂર પ્રજાજન ઉપર સત્તા અને સમશેરનું જોર કદીપણ ગણી ગતઅંકમાં તેનો વિચાર કરવાનું ભવિષ્ય ઉપર અજમાવતા નથી. રાખેલું હતું તેને અંગે વિચાર કરીએ.
આજ્ઞા મનાવવા માટે થએલા રાજાઓ પ્રજા
પાસેથી ધન મેળવવાને માટેજ સત્તા અને સમશેરનો થએલા અને કરેલા રાજામાં ફરક
ઉપયોગ કરે છે, જ્યારે આજ્ઞા માનવા માટે કરાએલા સામાન્ય રીતે જગતમાં આજ્ઞા મનાવવાને રાજાઓ પ્રજા પાસેથી ધનની ઇચ્છા નહિ રાખતાં માટે રાજા થનાર મનુષ્યો અભિલાષા રાખે છે, પણ માત્ર દુષ્ટોના શિક્ષણને માટેજ સત્તા અને સમશેરનો ભગવાન્ ઋષભદેવજીને અંગે આજ્ઞા મનાવવા માટે ઉપયોગ કરે છે. રાજાપણું લીધેલું નથી, પણ પ્રજાજને આજ્ઞા માનવા દુષ્ટ અને શિષ્ટની વ્યાખ્યાનો ફરક માટે રાજાપણું આપેલું છે.
આજ્ઞા મનાવવા માટે થએલા રાજાઓ લક્ષ્મીની આવક કે લક્ષ્મીનો ઉપયોગ . પોતાની સત્તા અને સમશેરના જોરમાં હંમેશાં મગરૂર
રહી દુષ્ટોના દમન કરવાની જગો પર પણ ધનની સામાન્ય રીતે સમજી શકાશે કે આશા લાલસામાં લેવાઈ જઈ દંડલારાએ આવકોના સાધનો મનાવવા માટે લીધેલું ભૂપાલપણું પ્રજાનું જે હિત ઉભાં કરી દુષ્ટનાં શિક્ષi જૈવ એ નિયમના મુદાને કરે, તે હિત માત્ર આજ્ઞા માનનારો વર્ગ ઉભો રહે ગૌણ કરી નાખી શિક્ષણને નામે સંગ્રહપરાયણ થઈ અને કરેલી આજ્ઞા માનવા સાથે રાજને સારી રીતે જાય છે, જ્યારે આજ્ઞા માનવા માટે કરાયેલા આવક કરી દેનારો થાય, જ્યારે આજ્ઞા માનવા માટે રાજાઓ લાલચમાં લેવાતા નથી, પણ દુષ્ટોનું દમન કરેલા રાજામાં પ્રજારક્ષણનુંજ તત્ત્વ હોય છે, અને કરવું એટલુંજ તત્ત્વ રાખનારા હોય છે. પોતાને ભાગ્યે મળેલી પોતાની લક્ષ્મીનો ઉપયોગ આજ્ઞા મનાવવા માટે થએલા રાજાઓ પ્રજાના હિત માટે કરવામાં આવે છે. પોતાના વચનને અને હુકમને માત્ર નીતિ ગણે છે,
