________________
પપ ૨.
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૧૨-૯-૧૯૩૫ વંત સુધી વરાળ દેખાય છે પછી એ વરાળ અદૃશ્ય વાયુ સાથે મળી જાય છે અને તમે તેને દેખી થઇ જાય છે. હવે જવાબ આપો કે એ વરાળ કયાં શકતા નથી તે વખતે વરાળ નથી એમ કહીને ગઇ ? જવાબ એક જ આપશો કે વરાળ અલોપ (વરાળના અસ્તિત્વને તમે અસ્વીકાર કરી શકતા બની ગઇ છે. વરાળ એ રૂપી ચીજ છે અર્થાત્ તે નથી. વરાળ છે એમ તો તમારે વરાળની અદેશ્યતા દૃશ્યમાન વસ્તુ છે અદશ્યમાન વસ્તુ નથી પરંતુ દરમિયાન પણ માન્ય રાખવું જ પડે છે. હવે તે છતાં પણ એ રૂપી ચીજ પણ અલોપ થઇ ગઇ સાધારણ બુદ્ધિથી જ વિચાર કરો તો પણ તમારે છે એ વાત તો તમારે કબુલ રાખવી જ પડશે. કહેવું પડશે કે વરાળ જેવો પદાર્થ કે જે પૌદગલિક કોઈપણ ચીજનો નાશ છે જ નહિ
છે, જેના પરમાણુઓ છે, જે દૃષ્યમાન છે, જે
સ્થળ છે તેવો પદાર્થ પણ હોવા છતાં તે નથી આપણી પ્રાચીન આર્યપદાર્થવિદ્યા પ્રમાણે દેખાતો એ બની શકે છે, તો પછી આત્મા જેવો અને હાલના યુરોપીય વિજ્ઞાન પ્રમાણે તમારે આ અમર્ત પદાર્થ પણ હોવા છતાં ન દેખી શકાય તો વાત પણ માન્ય રાખવી જ પડશે કે આ જગતમાં તેમાં શું આશ્ચર્ય છે ? વરાળના દૃષ્ટાંત ઉપરથી જે કાંઇ છે તેનો નાશ નથી જ. તે જ પ્રમાણે
પણ જે સ્વભાવથી જ શ્રદ્ધાળુ છે તેઓ તો આત્મા પાણીનો પણ કોઈપણ રીતે નાશ થવા પામતો જ છે એવું માન્ય રાખવામાં વાંધો લેશે નહિ પરંતુ નથી માત્ર જુદા જુદા પદાર્થોના સંયોગોથી પાણીની જેઓ અર્ધદગ્ધ છે તેઓ તો હજી પણ આત્માને અવસ્થાઓ જ બદલાય છે. પાણીને શીતળતાનો
માન્ય રાખવામાં આનાકાની જ કરશે, પરંતુ એ અતિસ્પર્શ થાય છે તે પાણીના પ્રવાહી સ્વરૂપનો
આનાકાનીથી ગભરાવાની જરૂર નથી કારણ કે નાશ થાય છે પરંતુ તેથી પાણીનો નાશ થતો નથી આ પરમપ્રતાપી જૈનશાસન પાસે તો એવી પાણીના પુદ્ગલો તો હિમરૂપ ધારણ કરે છે
છ આનાકાનીઓના સચોટ જવાબો રહેલા છે. અર્થાત્ પાણીની અવસ્થાઓજ બદલાય છે પરંતુ
આંધળો જોઈ શકે તો જ સૂર્યનું અસ્તિત્વ પાણીનો નાશ કદાપિ પણ થવા પામતો જ નથી. પાણીની અવસ્થાઓ બદલાયા કરે છે પરંતુ તેના મનાય છે ? સ્વરૂપનો કદી પણ નાશ થતો નથી અર્થાત્ પાણી શંકાવાદીઓ હજી એવી દલીલ કરી શકે કે એ પાણી રૂપે તો રહેવાનું અને રહેવાનું જ ! તમે વરાળના ઉદાહરણ ઉપરથી આત્મા છે એવી મોટો હાંડો ચૂલે ચઢાવશો અને તેના ઉપર ઢાંકણું અમારી કોઈપણ રીતે ખાત્રી થઈ શકતી નથી જ, મૂકશો તો એ ઢાંકણાના અંદરના પડ ઉપર તમોને કારણ કે વરાળ ગમે તેમ પણ સ્થળ પદાર્થ પાણીના ટીપાં બાઝેલા દેખાશે જ. આ સઘળા
હોવાથી જ તે છે એમ તેની ગેરહાજરીમાં પણ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે વરાળ એ સ્થળ આંખે
માની શકાય છે, પરંતુ આત્મા તો અરૂપી ચીજ પણ દેખી તો શકાય અને સ્વયં અનુભવી શકાય
છે તો પછી રૂપી ચીજનું ઉદાહરણ અરૂપી ચીજને તેવા પદાર્થ છે.
કેવી રીતે લાગુ પડી શકે ? અરૂપી ચીજ છે અને આનાકાનીનો પણ ઉપાય છે.
તે દૃશ્યમાન થવા છતાં તેના અસ્તિત્વને અવકાશ - વરાળ એ નજરે દેખી શકાય એવો પદાર્થ છે એવું જ સાબિત થાય તો જ અરૂપી આત્મા હોવા છતાં પણ જ્યારે તે વરાળ વાયુ સાથે મળી માની શકાય ! જે શંકાવાદીઓ આવી શંકા કરે છે જાય છે ત્યારે તમે તેને દેખી શકતા નથી. વરાળ તેમની એ શંકા ખરેખર જ વિચિત્ર પ્રકારની છે.