________________
૫૨૫
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૨૮-૮-૧૯૩૫ અલંકારોની પાછળ જેલ અને દંડો હોય છે તે દિવાના અને સુનતા ભી દિવાના” જેવી વાત શું એને દેખાતા નથી ! ચોરોનું ઇષ્ટ તેમના વિષયો કરો છો ? કહેનારે તો ભલે ગપાટો ફેંક્યો પણ જુએ છે પરંતુ એ ઇષ્ટ વિષયોની પાછળ જે તમારે સાંભળનારે તો વિચાર કરવો જોઇએ, કે આપત્તિઓ ઉભી છે તેને તેઓ બિચારા દેખી “વીવા વીવ પ્રમ' માનીને જે કહેવાય તે સાચું શકતા નથી. જો ઇષ્ટ વિષયમાં સુખ જ હોતે તો જ માની લેવું જોઇએ ! ઠીક ! હવે આ વિચાર તેને પરિણામે દુઃખ પણ ન જ થવા પામત ! ધારો કરવા કહેનારાનો વિચાર કેટલો છે તેની આપણે કે એક ચોરે રાજાના દરબારનો લાખ રૂપિયાનો જ પહેલાં પરીક્ષા લઈ નાખીશું ! ચંદનહાર જોયો. ચોરને એની તમન્ના લાગી અને એ ખાખરો મીઠો નથી : તે ચોર એ ચંદનહારની ચોરીને અંગે પ્રયત્નો કરવા લાગ્યો ! હવે વિચાર કરો કે ચોરની ઇષ્ટ
- શહેરમાં કૂતરા વધી પડે છે ત્યારે તેમને
મારી નાખવાને માટે મ્યુનિસિપાલિટીના નેકરો વસ્તુ કઈ ? જવાબ મળશે કે ચંદનહાર ! ચોરની ઇષ્ટ વસ્તુ ચંદનહાર છે. ઇષ્ટ વસ્તુનો સંયોગ
ઝેરની બરફી બનાવીને તે તેને નાખે છે.
મ્યુનિસિપાલિટીની એ ઝેરની બરફીને મીઠી બરફી તેમાંજ જે સુખ હોય તો ચંદનહારરૂપ ઇષ્ટ વસ્તુ ચોરને મળવાથી તેને તો આનંદ જ થવો ઘટે !
કહેવાને કયો અભાગીયો તૈયાર થાય ? આવી અને સુખ જ મળવું ઘટે !! પરંતુ એ ચંદનહારનો
બરફીને કૂતરો જ મીઠી ગણે કે બીજું કાંઈ ! કાંઇપણ સંયોગ પણ પેલા ચોરને માટે સુખરૂપ ન નીવડતાં
સમજ ધરાવનારો કૂતરો હોય તે આવી બરફીને
મીઠી કહેવાને કદી પણ તૈયાર ન જ થાય! ઉંદરોને દુઃખરૂપ જ નીવડે છે. એથી સાબિત થાય છે કે
પકડવાને માટે મ્યુનિસિપાલિટીવાળા ઘેરઘેર ઇષ્ટ વસ્તુનો સંયોગ એટલે સુખ એ સિદ્ધાંત પણ સાવ ખોટો જ છે.
કોળવાઇઓ મૂકે છે. આ કોળવાઇઓમાં ઉંદર
પકડવા સારું ખાખરા મૂકવામાં આવે છે. આ : “કહેતા ભી દિવાના ઓર...: કોળવાઈને ખાખરાને કયો ઉંદર મીઠો ખાખરો
ઇષ્ટ વસ્તુની પ્રાપ્તિ એટલે સુખ અને તે કહેવાને તૈયાર થાય ? કોળવાઇના ખાખરા ઉપર સિવાય જે કાંઇ હોય તે દુઃખ એવા સિદ્ધાંતને અંગે મોહ પામનારા ઉંદરોને એ ખાખરો દેખાય છે પરંતુ આપણે ચર્ચા કરી અને એ સિદ્ધાંત કેવો પોકળ છે એ ખાખરાને જોનારો ઉંદર પેલી કોળવાઇને જોતો તે જોઈ લીધું. હવે એથી પણ આગળ વધીશું અને નથી ! એ તેની કમનસીબી જ છે કે બીજાં કાંઈ ? ઇષ્ટ વિષયમાં અર્થાત્ કે ઇષ્ટ વિષયની પ્રાપ્તિમાં જેને ખાખરા અથવા તો બરફીની મીઠાશ જ દેખાય પણ સુખ નથી તે વાત સ્પષ્ટ કરી જઇશું ! ઇષ્ટ છે અને તેની અંદર રહેલું વિષત્વ નથી દેખાતું તેવા વિષયની પ્રાપ્તિ તેમાં પણ સુખ સમાયેલું નથી જ! કૂતરા ઉંદરોને એકવાર ચેતાવી દીધા હોય કે તેમને હવે કોઈ કહેશે કે એ વાત તે કાંઇ સાચી હોય ! આપવામાં આવતા ખોરાકમાં પરિણામે આ રીતે કેરીનો રસ ખાવાનું મન થાય અને કેરીનો રસ હાનિ સમાયેલી છે તો એ અજ્ઞાન પશુઓ પણ ચેતી મળે તો શું તે સુખ ના કહેવાય ? ઈષ્ટ વિષયની જઈને તેવી પ્રાણહારક વસ્તુઓનો પુનઃ કદી પણ પ્રાપ્તિ એમાં પણ સુખ નથી એવી “કહેતા ભી ઉપયોગ કરવા પ્રેરાતા નથી.