________________
Vol. XXXII, 2009 વિક્રમોર્વશીય'ના નાન્દીશ્લોકનું કાવ્યાર્થસૂચકત્વ :
143 વગેરે અપ્સરાઓ, ચિત્રરથ ગંધર્વ, કેશી દાનવ વગેરે. १४. प्रख्यातवंशो राजर्षिधीरोदात्त: प्रतापवान् ।
दिव्योऽथ दिव्यादिव्यो वा गुणवान्नायको मतः ॥ सा. द., ३ . १५. नारद :- त्रिकालदर्शिभिर्मुनिभिरादिष्टः सुरासुरसंगरो भावी ।
भर्वांश्च सांयुगीन: सहायो नः । विक्रमो., ५ २० थी. ७५२. १६. श्री अरविन्दः 'Kalidas' (Second Series) पृ. ५१ । १७. मेन, पृ. ५३ १८. मेन, पृ. ५४ १८. आ लोकान्तात्प्रतिहततमोवृत्तिरासां प्रजानां
तुल्योद्योगस्तव दिनकृतश्चाधिकारो मतो नः । तिष्ठत्येष क्षणमधिपतिर्योतिषां व्योममध्ये
षष्ठेभागे त्वमपि दिवसस्यात्मनश्छन्दवर्ता ॥ विक्रमो., २.१ २०. शुभो, मनुस्मृति, 4. 3.५नी पाटी५, पाशन, अमहापा, १८८५. २१. नियमितप्राणादिभिर्मुमुक्षुभिरपि समलोष्टाश्मकाञ्चनैरत्युदासीनैरपीत्यर्थः । यो राजा अन्तः अन्तःकरणे मृग्यते
चिन्तयते। नैतादृशो धर्मशीलो जगति दृष्टपूर्व इति सर्वदा चेतस्यनुसंधीयत इति भावः । ......स्थिरा भक्तिर्यासां प्रजानां ताभिर्योगेन चित्तानुसरणरूपेणोपायेन सुलभोऽभिगम्य: । Ed. M. R. Kale, Vikramorvashiyam of
Kalidasa, P. 49 २२. अनवद्याभः समु जग्मे आभिरप्सरास्वपि गन्धर्व आसीत् ।
समुद्र आसां सदनं म आहुर्यतः सद्य आ च परा च यन्ति ॥ अथर्ववेद, २.२.३ २३. ५. सातवणे४२७, ब्रह्मविद्या ५४२५१, पृ. ४१-४२ २४. मे४न, पृ. ४६ २५. हुमो. विमो., ४.४० थी ४१ नी पथ्ये.. २६. डॉ. रमाशंकर तिवारी, 'महाकवि कालिदास', चौखम्बा विद्याभवन, वाराणसी, पञ्चम संस्करण, १९८८, पृ. २४५ २७. यद्वा स्थिरा भक्तिरर्थाद्राजनि यस्या उर्वश्यास्तया योगेनार्थात्संगमनीयाख्यमणि सम्बन्धेन सुलभः सुप्रापः तस्या वा
योगेन पूर्वोक्तोपायेन सुलभः । एतेनास्योर्वशीकामुकत्वं लतारूपायाश्चास्याः संगमनीय द्वारा संगम इत्याद्द सूचित । योगश्चारे पूर्वलाभ सूत्रे विस्रब्धघातिनि । उपाये संगतौ ध्यानौषधसंनाह्युक्तिषु ॥....इति रङ्गनाथः । Ed. M. R.
Kale, The Vikramorvashiyam, P. 49-50 २८. मेन, पृ. ५०
000
