________________
ડે. નારાયણ કંસારા
५३. तस्माच्छब्द आकृतिप्रत्ययस्य निमित्तम् । आकृतिप्रत्ययो व्यक्तिप्रत्ययस्य ।
-मी. शा. भा. १. ३. ३३ ५४. तदेतदात्मप्रत्यक्षम्-यच्छब्दे उच्चरिते व्यक्तिः प्रतीयते इति । किं शब्दाद उताकृतेः इति
विभागो न प्रत्यक्षः । सोऽन्वयव्यतिरेकाभ्यामवगम्यते । अन्तरेणापि शब्दं च आकृतिभवबुध्येत, अवयुध्येतवासी व्यक्तिम् । यस्तूच्चारितेऽपि शब्दे मानसादपचारात कदाचिदाकृति नोपलभेत, न जातुचिदसाविमा व्यक्तिमबगच्छेत ।।
-मी. शा. भा. १. ३. ३३ ५५. येवेव प्रयोगोष्टः, तेषु यतिष्यते, न सर्वत्र । न चाम्बव्यक्तौ गौशब्दस्य प्रयोगो दृष्टः । तस्मात् तत्र न वतिष्यते ।
---मी. शा. भा. १. ३.३३ ५. यदि यत्र प्रयोगो दृष्टस्तत्र वृत्तिः, अद्य जातायां गयि प्रथमप्रयोगां न प्राप्नोति, तबाहष्टत्वात् ।
-मी. शा. भा. १. ३. ३३ ५७. भवति तु सामान्यप्रत्ययोऽदृष्टपूर्वा यामपि गोव्यक्ती। तस्मान्न प्रयोगापेक्षा गोशब्दो व्यक्तिवचन:' इति शक्यते आश्रयितुम् ।
-मो. शा. भा. १. ३. ३३ ५८. विधीयतेऽनेनेति विधानं शब्दः । सोऽनुमीयते स्मृत्या । न च तस्याऽऽकृतिवचनता न्याख्या, न च व्यक्तिवचनता ।
---मी. शा. भा. १. ३. १६ ५६. अनुपलब्धे च देवतादावर्थेऽनर्थक संझाकरणम् अशक्यं च । विशेषान प्रतिपत्तुं हि संज्ञाः
क्रियन्ते विशेषांश्वोद्दिश्य । तद्विशेषेष्वज्ञायमानेषभयमप्यनववलुप्तम् । तस्मादपौरुषेयः शब्दस्यायन सम्बन्धः ।
-वृत्तिकारग्रन्थ, पृ. ५८ १०. न चाक्षरव्यतिरिक्तोऽन्यः कश्चिदस्ति समुदायो नाम, यतोऽर्थप्रतिपत्तिः स्यात् । यदा गकारो
न तदा औकारविसर्जनीया, यदौकारविसर्जनीयौ न तदा गकारः ।... स्मृतेरपि क्षणिकथादक्षरैस्तुल्यता । पूर्ववर्णजनितसंस्कारसहितोऽन्त्या वर्णः प्रत्यायक इत्यदोषः ।
-मी. शा. भा. १.१.५ ११.न च 'दध्यत्र' इत्यत्र प्रकृतिविकारभावः । शब्दान्तरम् इकाराद् यकार:। न हि यकार प्रयुजाना हकारमुपाददते ।
-मी. शा. भा. १.१.१६ १२. मी. सू. १. १. १६
१३. अर्थवत्साहण्याद् अर्थावगम इति चेत् , न कश्चिदर्थवान् सर्वेषां नवत्वात ।... सदृश इति चावगते व्यामहात, प्रत्ययो व्यावति, शालाशब्दान्माला प्रत्यय इव ।
-मी. शा. भा. १.१.१८
