________________
લોગસ્સ સૂત્ર
૩૬૫ પ્રથમ શ્લોક – ૩૨ અક્ષર, બીજી ગાથા – અક્ષર ૩૯, ત્રીજી ગાથા – ૩૬, ચોથી ગાથા – ૩૫, પાંચમી ગાથા – ૪૧, છઠ્ઠી ગાથા - ૩૬, સાતમી ગાથા – ૩૭. કુલ અક્ષર ૨૫૭.
લોગસ્સ સૂત્ર જેનોના વર્તમાન ચારેય ફિરકાને (શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક, સ્થાનકવાસી, તેરાપંથી અને દિગમ્બરને) એટલે કે સમસ્ત જૈનોને માન્ય છે અને તે દરેક એને એક પરમ પવિત્ર સૂત્ર તરીકે સ્વીકારે છે.
શ્વેતામ્બર પરંપરાના ત્રણ ફિરકામાં આ સૂત્રમાં કોઈ પાઠભેદ નથી. દિગમ્બર પરંપરામાં અર્થની દૃષ્ટિએ કોઈ ભેદ નથી, પણ સ્વર-વ્યંજનની દૃષ્ટિએ કેટલાક ફેર છે. શ્વેતામ્બર પાઠ
દિગમ્બર પાઠ લોગસ્સ ઉજ્જો અગરે
લોયસુજ્જોયયરે ધમ્મતિથયરે જિણે
ધમ્મ તિર્થંકરે જિણે વંદે કિtઇટ્સ
ફિત્તિસ્તે પિ કેવલી
ચેવ કેવલિણો પુફદંત
પુફયંત જે એ લોગસ્સ ઉત્તમ
- એદે લોગોત્તમા જિણા જૈન ધર્મના સિદ્ધાંત પ્રમાણે કર્મક્ષય વિના મુક્તિ નથી અને કર્મક્ષય માટે બાહ્ય અને આત્યંતર તપ ઉત્તમ સાધન છે. પ્રાયશ્ચિત્ત, વિજ્ય, વૈયાવચ્ચ, સ્વાધ્યાય, ધ્યાન અને કાઉસગ્ગ (વ્યત્સર્ગ) એમ છ આત્યંતર તપના પ્રકારો છે. આથી જ ગૃહસ્થો અને સાધુઓ માટેની ઘણી બધી ધાર્મિક વિધિઓમાં કાઉસગ્ન કરવાનું વિધાન છે. સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, ચૈત્યવંદન, પૌષધ, ઉપધાન તથા અન્ય વિશિષ્ટ તપશ્ચર્યાઓ, પડિલેહન, યોગોદ્ધહન વગેરેમાં કાઉસગ્ગ કરવાનું વિધાન છે. આમાં મુખ્યત્વે લોગસ્સનો કાઉસગ્ગ કરાય છે.
જૈન ધર્મમાં ઇરિયાવહી (એર્યાપથિકી)નું ઘણું જ મહત્ત્વ છે. ગમનાગમન કે ધ્યાનમોનાદિ યતિક્રિયામાં પણ સ્થૂલ કે સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ જીવોની જે વિરાધના થઈ હોય તેનું તરત લઘુ પ્રતિક્રમણ એટલે ઇરિયાવહી. કોઈ પણ ધર્મક્રિયા, અનુષ્ઠાન ઇત્યાદિ ઇરિયાવહી કર્યા વિના ન કરી શકાય. પ્રત્યેક ધર્મક્રિયાની શુદ્ધિ ઇરિયાવહી કરવાથી થાય છે. પ્રત્યેક ઇરિયાવહી સાથે લોગસ્સ બોલવાનું અનિવાર્ય વિધાન છે. “પ્રતિક્રમણ હેતુ બત્રીસીમાં કહ્યું છે :
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
