________________ Verse 37 मोक्षावस्था में जीव का अभाव नहीं है - The state-of-liberation is not without the soul (atma) - सस्सदमध उच्छेदं भव्वमभव्वं च सुण्णमिदरं च / विण्णाणमविण्णाणं ण वि जुज्जदि असदि सब्भावे // 37 // शाश्वतमथोच्छेदो भव्यमभव्यं च शून्यमितरच्च / विज्ञानमविज्ञानं नापि युज्यते असति सद्भावे // 37 // अन्वयार्थ - [ सद्भावे असति ] यदि (मोक्ष में) जीव का सद्भाव न हो तो [शाश्वतम् ] शाश्वत, [अथ उच्छेदः] नाशवंत, [ भव्यम् ] भव्य (होने योग्य - भाव्य), [अभव्यम् च] अभव्य (न होने योग्य - अभाव्य), [शून्यम् ] शून्य, [इतरत् च] और उसके विपरीत - अशून्य, [विज्ञानम् ] विज्ञान और [अविज्ञानम् ] अविज्ञान [न अपि युज्यते] (जीवद्रव्य में) भी घटित नहीं हो सकते। (इसलिये मोक्ष में जीव का सद्भाव है ही।) If in liberation (moksa) there is no association of the soul (atma), its attributes of being eternal (sasvata), destruction (uccheda, vyaya), happening (bhavya), nonhappening (abhavya), non-existence (sunya), existence (asunya), knowledge-consciousness (vijnana), knowledgeunconsciousness (avijnana), too, cannot exist. EXPLANATORY NOTE In the liberated souls (Siddha), these eight attributes are found: 1) These are eternal (sasvata) since these maintain their nature of infinite knowledge (jnana) and perception (darsana) forever. 2) The liberated souls (Siddha) undergo transformations with . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
