________________ Verse 16 जीव के गुण - चेतना और उपयोग - The soul (jiva) has qualities (guna) of consciousness (cetana) and cognition (upayoga) - भावा जीवादीया जीवगुणा चेदणा य उवओगो / सुरणरणारयतिरिया जीवस्स य पज्जया बहुगा // 16 // भावा जीवाद्या जीवगुणाश्चेतना चोपयोगः / सुरनरनारकतिर्यश्चो जीवस्य च पर्यायाः बहवः // 16 // अन्वयार्थ - [जीवाद्याः ] जीवादि (द्रव्य) वे [भावाः ] 'भाव' (द्रव्य पदार्थ) हैं, [जीवगुणाः] जीव के गुण [चेतना च उपयोगः] चेतना तथा उपयोग हैं [च] और [ जीवस्य पर्यायाः ] जीव की पर्यायें [सुरनरनारकतिर्यश्चः ] देव-मनुष्य-नारक-तिर्यञ्चरूप [ बहवः ] अनेक हैं। The existing-objects-of-knowledge (bhava, vastu, sat, padartha) include the soul (jiva). The qualities (guna) of the soul (jiva) are consciousness (cetana) and cognition (upayoga). The modes (paryaya) of the soul (jiva) are in form of numerous celestial-beings (deva), human-beings (manusya), infernal-beings (naraka), and plants-andanimals (tiryanca). EXPLANATORY NOTE Consciousness (cetana) is of two kinds: pure-consciousness (Suddha cetana) and impure-consciousness (asuddha cetana). Cognition (upayoga), too, is of two kinds: knowledge-cognition (jnanopayoga) and perception-cognition (darsanopayoga). Pure-consciousness (suddha cetana) comprises knowledge-consciousness (jnanacetana). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
