________________
૯૬
શુભસંગ્રહ–ભાગ ૭ મે કુલ મેં હુઆ થા, જિસમેં અનેક નર-રત્ન આજ ભી વિદ્યમાન હૈ.
સ્વર્ગીયા કુંતીદેવીજી પૂજનીય મહાત્મા આનંદભિક્ષુઝ કી ધર્મપત્ની થી. મહાત્મા આનંદભિક્ષુઝ-જે કિ એક આદર્શ બ્રહ્માચારી, ગૃહસ્થી તથા વાનપ્રસ્થી હે કર અબ સંન્યસ્થાશ્રમ મેં પ્રવેશ કર ચૂકે હૈ–કે સાથ રહ કર દેવીજી કા ચરિત્ર કર્યો ન આદર્શ હતા ? દેવીજી હિંદી, સંસ્કૃત, એવં ઉર્દ આદિ ભાષાઓ કી અછી જ્ઞાતા થીં. ઈસકે અતિરિક્ત ગાયનકલા સે આપકા વિશેષ પ્રેમ થા, ઔર ઉસમેં ભી પ્રવીણ થીં. વૈદિક ધર્મ કે પ્રચાર કે લિયે આપને આર્ય ધર્મ કા સમસ્ત સાહિત્ય ૫ઢ કર સન ૧૯૨૦ મેં પરીક્ષા દી થી. ઇસ પરીક્ષા મેં, અનેક પુરુષ કી વિદ્યમાનતા મેં, આપકા પ્રથમ શ્રેણી મેં પ્રથમ નંબર થા. શ્રીમતી કે આર્યા પ્રતિનિધિ સભા, સંયુક્ત પ્રાન્ત કી ઓર સે પારિતોષિક ભી પ્રદાન કિયા ગયા થા ઔર કઈ આર્ય મહાનુભાવ ને આપકો રજતપદક તથા સ્વર્ણપદક ભી પ્રદાન કિયે છે. શ્રીમતીજી ચર્ના કાતને તથા વસ્ત્રકલા મેં વિશેષ નિપુણ થીં. આપ ગલીચા બનાના, દસ્તકારી, શચિકારી, કસીદા ઔર ક્રોશિયા આદિ–આદિ અનેક કાર્યો મેં પ્રવીણ થી.
વૈદિક સાહિત્ય કે ૫ઢ કર શ્રીમતીજી ને આર્ય પ્રતિનિધિ સભા કી અવૈતનિક ઉપદેશિકા કા કાર્ય અપને અંતસમય તક કિયા. આપકા સ્ત્રી-સમાજ મેં વિશેષ માન થા. આપ ઢિયાં ઉચ્ચ શિક્ષા કે પ્રચાર મેં સદૈવ પ્રયત્નવાન રહીં. આપને આપની બુદ્ધિમત્તા સે થડે હી સમય મેં અનેક કાર્ય સીખ કર શ્રી પ્રેમ મહાવિદ્યાલય, વૃંદાવન મેં એક મહિલા–વસ્ત્ર-કલા શ્રેણું ખોલ દી થી. અનેક દેવિ ને ઇસસે લાભ ઉઠાયા. આપકે સત્સંગ સે અનેકે દુરિત્રા સ્ત્રિયાં ને સચ્ચરિત્રતા કા સબક શીખા.
આપ વૈદિક—ધર્મ કે પ્રચારાર્થ મેલાં જોયા કરતી થીં. મુઝે સ્મરણ છે કિ, એક બાર વૃંદાવન મેં રથયાત્રા કા મેલા થા. વહાં ઈસાઈ મેમેં પ્રાયઃ સ્ત્રિયાં કે બહકા કર ઉન્હે ઇસાઈ ધર્મ કી તાલીમ દિયા કરતી હૈ. ઉસ વર્ષ ભી જગહ જગહ પર ઇસાઈ ધર્મ કા પ્રચાર હો રહા થા. કઈ મિસ ઔર પાદરી, લોગોં કે બહયાતે ફિરતે થે. શ્રીમતી કુંતીદેવીજી એક માત્ર મહિલા થી, જિહેને મિસ સે અનેક બાર શાસ્ત્રાર્થ ઔર બહસ કર ઉનકે નિત્તર કર દિયા. આપને કઈ પ્રશ્ન કિયે, જિનકા ઉત્તર મિસ સે ન બન પડા ઔર વહાં સે દુમ દબા કર ભાગ ગઈ. ઇસ પ્રકાર શ્રીધામ વૃંદાવન કે મેલ પર મિસે ને આના હી છોડ દિયા.
આજ જબ હમ માતેશ્વરી કુંતીદેવીજી કા સમરણ કરતે હૈ, તો આંખેં અમ્રપાત કરને લગતી હૈ. આપકા શરીરાઃ લગભગ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com