________________
आगम (४०)
[भाग-३०] "आवश्यक"- मूलसूत्र-१/३ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययन [४], मूलं [सू.] / [गाथा-], नियुक्ति: [१२७१...] भाष्यं [२०४...],
प्रत
सूत्रांक
खीकथादिलक्षणा, तत्र खीणां कथा स्त्रीकथा तया, सा चतुर्विधा-जातिकथा कुलकथा रूपकथा नेपथ्यकथा, तत्र जातिकथा ब्राह्मणीप्रभृतीनामन्यतमा प्रशंसति द्वेष्टि बा, कुलकथा उग्रादिकुलप्रसूतानामन्यतमा, रूपकथा अन्ध्रिप्रभृतीनामन्य| तमाया रूपं प्रशंसति-'अन्ध्रीणां च ध्रुवं लीलाचलितधूलते मुखे । आसज्य राज्यभारं स्वं, सुखं स्वपिति मन्मथः ॥१॥ इत्यादिना, द्वेष्टि वाऽन्यथा, नेपथ्यकथा अन्ध्रीप्रभृतीनामेवान्यतमायाः कच्छटादिनेपथ्यं प्रशंसति द्वेष्टि वा, तथा भक्तम्-17
ओदनादि तस्य कथा भक्तकथा तया, सा चतुर्विधाऽऽवापादिभेदतः, यथोक्तम्-'भर्तकहावि चउद्धा आवावकहा तहेब णिवावे । आरंभकहा य तहा णिवाणकहा चउत्थी उ ॥१॥ आधावित्तियदवा सागघयादी य एत्थ उवउत्ता । दसपंचरूव
इत्तियवंजणभेयाइ णिवावे ॥२॥ आरंभ छागतित्तिरमहिसारण्णादिया वधित एत्थ । स्वगसयपंचसया णिहाणं जा |सयसहसं ॥३॥' देश:-जनपदस्तस्य कथा देशकथा तया, इयमपि छन्दादिभेदादिना चतुर्बेव, यथोक्तम्-देसस्स कहा भण्णइ देसकहा देस जणवओ होति । सावि चउद्धा छंदो विही विगप्पो य णेवत्थं ॥१॥ छंदो गम्मागर्म जह माउलदुहियमंगलाडाण । अण्णेसिं सा भगिणी गोल्लाईणं अगम्मा उ ॥२॥ मातिसवत्तिउदिचाण गम्म अण्णेसि एग पंचण्हं ।
दीप अनुक्रम
[२१]
भक्तकवापि चतुधी आवापकथा तथैव निर्धापे । आरम्भकथा प तथा निष्टानकथा चतुर्थी च ॥१॥ आचाप ईवडूब्या शाकलादिवानोपयुक्ताः । दश पवरूप्यका इयद्-पव्यञ्जनभेवादिर्निवापे ॥२॥ भारम्भ छागतित्तिरमहिषारण्यादिका हता अन । शवपञ्चशतरूपका निष्टानं यावत् शतसहस्रम् ॥३॥ देशस्य कथा भग्यते देशकथा देशो जनपदो भवति । साऽपि चतुर्थी छन्दो विधिर्विकल्प नेपथ्यम् ॥१॥ छन्दो गम्यागम्यं यथा मातुलदुहिताङ्गलाटानाम् । अन्येषां सा भगिनी गोहादीनामयम्या तु ॥२॥ मातृसपनी तु नदीच्यानां गम्या भन्येपामेका पत्र्यानाम् ।
पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०] मूलसूत्र-[१] आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचिता वृत्ति:
~298~
