________________
ਭੁਗਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ
ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ‘ਭੁਗਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ ਤਾਂ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੀ ਐਸੇ-ਵੈਸੇ ਲੋਕ ਹਨ? ਬਹੁਤ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਲੋਕ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬਾਰ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸੱਸ ਬਹੂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸੱਸ ਨੇ ਇਹ ਇੱਕ ਹੀ ਸੁਤਰ ਸੁਣ ਰੱਖਿਆ ਹੋਵੇ ਕਿ “ਭੁਗਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ` , ਤਾਂ ਬਹੁ ਦੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਦੁੱਖ ਦੇਣ ਤੇ ਉਹ ਸਮਝ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਹੀ ਭੁੱਲ ਹੋਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਦੁੱਖ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਨਾ! ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਨਿਬੇੜਾ ਆਵੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਿਬੇੜਾ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ ਅਤੇ ਵੈਰ ਵੱਧਦਾ ਰਹੇਗਾ।
| ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ
ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਭੁੱਲ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਹੀ ਭੁੱਲ ਹੈ। ਖੁਦ ਦੀ ਭੁੱਲ ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਰਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਆਧਾਰ ਕੀ? ਤਾਂ ਕਹੀਏ, “ਖੁਦ ਦੀ ਭੁੱਲ। | ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਰਤਾ : ਦੇਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਹੀ, ਪਰ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆ ਰਿਹਾ
ਹੈ।
ਦਾਦਾ ਸ੍ਰੀ : ਦੇਰ ਨਾਲ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆਵੇ, ਉਹ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸ਼ਰੀਰ ਕਮਜੋਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਜਾਵੇ। ਉਸਦਾ ਤਾਂ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ! ਪਰ ਸ਼ਰੀਰ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ?
ਅਸੀਂ ‘ਭੁਗਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ’ ਸੂਤਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਨਾ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰਾਂ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਮੁੰਬਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਹਜਾਰਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੂਤਰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਬੜੇ-ਬੜੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਭੁਗਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਭੁੱਲ । ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਗਿਲਾਸ ਟੁੱਟ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਵਕਤ ਬੱਚੇ ਆਹਮਣੇ-ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖ ਕੇ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ “ਮੰਮੀ, ਤੁਹਾਡੀ ਭੁੱਲ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਵੀ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਹਾਂ। ਮੰਮੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਤੁਹਾਡਾ ਮੂੰਹ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਭੁੱਲ ਹੈ। ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਨਮਕ
