________________
धम्मकहा 064
(२४) चाणक्कमुणिकहा पाडलिपुत्तणयरस्स राया णंदो कावि-सुबंधु-सकटाल-मंतीहि सह रज्जपालणं कुणित्था। रायपुरोहिदस्स कपिलस्स देविलाभज्जाए चाणक्कपुत्तोत्थि। एगदा काविमंती णंदराइणं कहेदि- राय! णियडवट्टिणो राइणो रज्जस्सुवरि समागच्छंति। राया भणइ- धणं दाऊण ते वारिदव्वा । काविणा जहाजोग्गंधणं दाऊण ते वारिदा। णंदेण एगदा भंडागारस्स धणविसए पुटुं । तेण वुत्तंकाविणा सयलधणं णियडवट्टिराईणं पदिण्णं । णंदेण कुद्धेण परिवारसहिदो कावी अंधकूवे णिवादिदा। तत्थ संकडव्दारे एगेगसरावे भोयणं अप्पजलं चम्मपत्ते य वरत्तबंधेण दाइज्जइ। काविणा भणिदं- कुड़म्बसहिद गंदं जो विणासेइ सो इणं भोयणं भुजेउ। सव्वेहि कहिद- अमुस्स कज्जस्स तुमं खु समत्थोसि। तदो तत्थेव बिलं णिम्माविय भोयणं भुजंतेण तिण्णि वासा णिग्गदा। सयला परिवारजणा मुआ। एगदा णियडवट्टिराईहिं पुणो वि णंदो खोहं गदो। राया कविं पुणु सुमरेइ। कवी पुणो मंतिपदे पइट्ठाविदो।
एगदा णंदस्स विणासटुं कावी अरण्णे कं वि पुरिसं गवेसेदि । तेण तत्थ दिटुं- 'बहुछत्तेहि सह एगो पुरिसो दब्भसूई खणइ।' एवं दिट्टण सो पुच्छइ- किं कुणसि? तेण वुत्तं- दब्भसूई खणामि । केण कारणेण? अमुणा विद्धो हं तेण। काविणा वुत्तंतट्ठाणं पूरसु खमसु य। चाणक्को बोल्लइ- 'ण, ण ताव खणामु जाव मूलं ण उद्धरेमु । ताव बाहेमु जाव सिरं ण भंजेम्।' एवं सुणिय कावी चिंतइ- णंदवंसस्स णासटुं एसो खलु जोग्गपुरिसोत्थि। कावी अवसरं पडीच्छइ।
एगदा चाणक्कस्स भज्जा जसस्सई कहेदि-पिअ! णंदो कपिलधेणुं बम्हणाणं देदि, तुमए वि घेत्तव्वं । चाणक्को कहेदिगहिस्सामि। एगदा सहस्सधेणणं पदाणाय बम्हणा आहूदा। चाणक्को वि आगदो। काविणा चाणक्को अग्गासणे संठाविदो। तेण सह अण्णाणि बहु आसणाणि वि संलग्गाणि। किंचिकालंतरं कावी कहेदि- णंदरायस्स आदेसोत्थि अण्णे बम्हणा समागदा ताणं आसणं पढमं दादव्वं । तेण सो अण्णासणे चिट्ठइ। तत्तो वि उट्ठिदूण अण्णासणं चाणक्कस्स दिण्णं । एवं किच्चा सव्वासणेहि सो वंचिदो। कावी भणइ- अहं किं करेमु णंदरायस्स विवेगो णत्थि। राया आदिसइ- इणं आसणं वि छंडेदव्वं, तुमए एदम्हादो ठाणादो अण्णत्थ गंतव्वं । एवं भणिय चाणक्कस्स गलं गहिय बाहिरं सेवगेहि सो णिग्घाडिदो।