________________
૧૮૦
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ કીલો એનો અર્થ બ્રાહ્મણ અને ક્ષત્રિયોના કુળોની માથાની માળા’ એવો કરે છે. પણ હું ધારું છું કે તેનો અર્થ “બ્રહ્મક્ષત્રિય કુળોની માથાની માળા’ એમ કરવો જેતે હતો. પાછળ કરેલો તરજૂમો બરાબર છે એમ “બલ્લાલચરિત” માં સેન રાજાઓને ઉદેશી વપરાયેલા બ્રહ્મક્ષત્ર' એ શબ્દથી બતાવાય છે.
હવે “બ્રહ્મક્ષાત્રને મળતી બ્રહ્મક્ષત્રી નામની એક જ્ઞાતિ છે અને એ જ્ઞાતિના આદમી પંજાબ રજપૂતાના, કાઠિયાવાડ ગૂજરાત અને દક્ષિણમાં પણ ઘણી જગાએ જોવામાં આવે છે. અગાઉ મેં નિવેદન કર્યું છે, તેવા મારા મત મુજબ તો એ બધા નવી જાતિઓના બ્રાહ્મણ વર્ણના હતા અને હિંદુ સમાજમાં છેવટના ભળી ગયા ત્યારે તેઓ ક્ષત્રિયત્વ ધારણ કરતા થઈ ગયા હતા. એ લેખક પછી જોધપુર રાજ્યના ભંડારા, વણકર તથા રંગારા જેઓ મૂળ નાગર બ્રાહ્મણ હતા તેમના દાખલા ટાંકે છે અને આગળ ટીકા કરે છે કે –
“અહીં આપણી પાસે એક એવી બ્રહ્મક્ષત્રી જ્ઞાતિનો દાખલો છે, જેના સભ્યો કહે છે કે તેઓ મૂળે નાગર બ્રાહ્મણ હતા. આ સાફ રીતે બતાવી આપે છે કે ગુહિલોટ કે જે મૂળ નાગર બ્રાહ્મણ હતા તે કેવી રીતે બ્રહ્મક્ષત્રી અથવા ક્ષત્રી થઈ ગયા અને બ્રહ્મક્ષત્રીઓની જુદી જુદી જ્ઞાતિઓ મૂળ પરદેશી જાતિઓના બ્રાહ્મણ વર્ણના લોકોની બનેલી હતી, અને હિંદુ સમાજમાં ભળવાની વિધિ શરૂ થઈ તે અરસામાં પણ તે પૂરી થઈ તે પહેલાં તેમણે બ્રાહ્મણ ધર્મને સ્થાને ક્ષત્રિય ધર્મને સ્વીકાર કર્યો હતો.”
શ્રી ભાંડારકરનું કહેવું તદ્દન ખરું છે. પરિણામે સેન રાજાઓને પૂર્વજ દક્ષિણમાંથી આવેલો કોઈ બ્રાહ્મણ હશે, અને ઘણું કરીને
તે બ્રાહ્મણને સહજ એવા મંત્રીપદે નીમાયેલ. સેન રાજકુલ મૂળ હશે. મંત્રીપદ છોડી તેણે રાજ્યવહીવટનું કામ બ્રાહાણુ વર્ણનું હાથમાં લીધું ત્યારે તે બ્રહ્મક્ષત્રી થયો અને
તેના વંશજો પૂરા ક્ષત્રિયો તથા બીજાં રાજ્ય
