Page Text
________________
પરિચ્છેદ ]
ચડાઇ માટે દોડાદોડી કરવામાં) તેને સમય એટલેા તા રાકાઈ જતા હતા કે, તેના પૂર્વજોએ ગુમાવેલ પ્રાંતા મેળવવા તરફ તે ખીલકુલ લક્ષ આપી શકે તેવા અવકાશ જ મળતા નહાતા. તેના નસીબે એટલું હજુ ખુશી થવા જેવું હતું કે, તેણે વારસામાં મેળવેલ હિંદી પ્રાંતે એમ તે એમ સાચવી રાખ્યા હતા. આવી ઉપાધિઓમાંથી જો તેને કાંઇ પશુ નિરાંત વાળીને બેસવા જેવા વખત આવ્યા હાય, તે તે ઇ. સ. પૂ. ૩૦૪ માં સેલ્યુકસ સાથે સધી થઈ, ત્યારપછી જે આવ્યા છે. ત્યારપછી જ તે પોતાનું ચિત્ત દક્ષિણ હિંદુ તરફ્ દોડાવવાને શક્તિવંત થયા હતા; પણ તે જ સાલમાં તેને માટે અતિ અહ્લાદજનક એક પ્રસંગ એવા ઊભેા થવા પામ્યા, કે જેતે લીધે તેના માથેથી રાજકાજના અને સંસારના ઘણાખરા ભાર ઉતરી ગયા; અને પોતાના જીવ નની તે ઘડીને ધન્ય ધન્ય માનવા લાગ્યા. તે બનાવ પેાતાના જ્યેષ્ઠ પુત્ર અને યુવરાજ-અધ કુણાલ સાથેનું દી કાળ પછી થયેલુ' મિલન; અને સાથે સાથે પેાતાને પૌત્ર સાંપડ્યાની માંગ લિક વધામણી; આ પ્રમાણે એ પ્રસ`ગની પ્રાપ્તિ હતી. આ સમયથી તે પોતે મુકુટધારી રાજા તરીકેનું જીવન ગાળતા બંધ થયેા ગણાય; કેમકે તેણે પોતાની ગાદી ઉપર પેાતાના પેલા બાળ-પૌત્રને સ્થાપિત કરી દીધા હતા. એટલે પોતે તે માત્ર એક વાલી તરીકે જ રાજકારભાર ચલાવતા હતા. આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે તેની સત્તા માત્ર ઉત્તર હિંદના પ્રદેશ ઉપર જ હતી, છતાં એક આરગી એમ દલીલ ઉઠાવાય કે, વાલી તરીકેના તેર-ચૌદ વર્ષના કાળ પણ તેના રાજ્ય તરીકેના જ ગણવા જોઇએ. તેા કહેવું પડશે કે, તે આખા સમય દરમ્યાન તેણે તદ્દન શાંત જીવન જ ગાળ્યું હોય એમ જણાય છે. કાઇ પ્રદેશ
રાજ્યવિસ્તાર
પ
ઉપર સ્વારી લઈ જઈને જીતી લીધા હોય, એવા કાઈ જાતના કયાંયથી પુરાવા મળી આવતા નથી. ઊલટું બૌદ્ધ સાહિત્યના આધારે તો વળી એવી હકીકત નીકળે છે કે, તેણે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિમાં જીવન ગુજારવા માંડયું હોવાથી, રાજ્યખજાના એકલા જ દાનમાં દઈ દીધા હતા એમ નહીં, પણ સાથે સાથે—ખજાનામાં રાકડ દ્રવ્ય ન રહેવાથી કેટલુક ભૂમિદાન પણું કરી વાળ્યું હતું. મતલબ કે સામ્રાજ્યના વિતારમાં કાણુ પ્રદેશતા ઉમેરા કરવાને બદલે, તેણે ઉણપ જ આવવા દીધી હતી. એટલે કે સ્વતંત્ર સમ્રાટ તરીકેના તેના ૨૮ વર્ષના રાજ્ય અમલમાં કે, પાછળના વાલી તરીકેના ૧૩ વર્ષી ગણીને કુલે ૪૧ વના રાજયઅમલમાં, દક્ષિણ હિંદની જીત માટે તેણે કાંઈ જ પ્રયાસ આદર્યોં જણાતા નથી.
આટલા વર્ણનથી વાચકની હવે ખાત્રી થઈ હશે કે, અશાકવનના રાજ્યના વિસ્તાર સધળા મૌય સમ્રાા તે શું, પશુ સધળા હિંદી ભૂપતિઆમાં પણ નમ્બર પહેલે ધરાવતા હેાવાનું, જે કથન ઉરમાં આરંભ કરતાં જ ટાંકયું છે, તે કેટલું સુધારવા યેાગ્ય છે. કદાચ પ્રિયદર્શિનને અશોક લેખીને જો તે પ્રમાણે કથન કરાયું હોય, તાપણ તેનું રાજ્ય તે હિંદની બહાર પણુ ઘણું વિસ્તરાયેલું હતું એટલે, તે દૃષ્ટિએ પણ તેને અન્યાય કર્યાં હવાનું કહી શકાશેઃ અને એકલા અશોકનું જ લેખીને તે કથન ઉચ્ચારાયું હૈય તે તેને માટે અતિશયાક્તિ વપરાઇ છે એમ જ કહેવું પડશે. કાઇપણ રીતે લેતાં, અત્યારસુધી અંધાયેલા ભત આપણે હવે સુધારવે જ રહે છે. (૪) પ્રિયદૈનિ
તેના જય-પરાજય અને રાજ્ય તાર વિષે અને શેષ લખવાપણું રહેતુ નથી, કેમકે પુ. ૨ માં તેનું જીવનચિરત્ર આલેખતી વખતે જ
| SR No. | 032485 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 512 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |