Prachin Bharat Varsh Part 03

SR No.: 032485
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1937
Total Pages: 512
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 42

પરિચ્છેદ ]
પડતીનાં કારણે
તાદશ આવિષ્કાર આવી શકે માટે શિલાલેખ અને ખડકલેખો કોતરાવી મૂક્યા છે; નહીં તો તે ઈતિહાસના પાને આપણા બસો વર્ષ ગાળો પણ, અનેક ઐતિહાસિક પ્રાચીન મણકાએની પેઠે, અંધકારમય, ભીષમ અને વિરાટ સ્વરૂપ ધારણ કરતોજ દષ્ટિગોચર અત્યારે પડી રહ્યો હોત. અને આવું પ્રચંડ શકિતશાળી સામ્રાજ્ય તૂટી પડવાનાં દારૂણું કારણરૂપ, પણ દેખાવમાં નજીવા દેખાતાં છતાં પરિણામે અતિભયંકર એવાં, બે નિમિતેજ-એક સામાજીક કુસંપ અને બીજો ધાર્મિક કુસંપ૨૪–સામાજીક કુસંપ એક સમ્રાટ સુભાગસેન અને કાશ્મિરપતિ જાલૌક તે બન્ને એકજ માબાપના પુત્ર હોવા છતાં, પિતાની રાજદ્વારી મહત્તા વધારે છે એમ માની અંદર અંદર સ્પર્ધા કરવા લાગ્યા હતા અને અંતે નાને ભાઈ (એટલે જાલૌક ) મોટાભાઈની (એટલે
સુભાગસેનની) આજ્ઞામાંથી નીકળી જવાનો વિચાર કરી પરાપૂર્વથી ચાલી આવતી અનેંકિત ભાવનાને પિતે ઉપાસક અને પોષક બની બેઠે હતો.
આ પ્રમાણે તેણે પોતાનું સ્વતંત્ર રાજ્ય કાશ્મિરના પ્રદેશમાં સ્થાપ્યું અને પશ્ચાત ધીમેધીમે તેને વધારવા માંડયું. તેમ વળી ધાર્મિક કુસંપ એ કે મહારાજા પ્રિયદર્શિનની ધન્મભાવના ત્યજી દઈને સમ્રાટ સુભાગસેને ધમધપણાનો સોટો ફેરવવા માંડ્યો હતો (જે આપણે આગળ જોઈશુ)
આવી અકેંકિત ભાવના જે કેટલાય જમાના થયાં અદ્યાપિ પર્યત સુષુપ્ત દશામાં પડેલી હતી તે મૌર્ય સામ્રાજયના કમભાગ્ય શાં કારણે એકાએક બહાર નીકળી આવી ? તાત્કાલિક કારણ ગમે તે હોય–જે કે તે આપણે બહુ ઉંડા ઉતરીને તપાસ કરવા નથી નીકળી પડવું-પણું તેમાં કાંઈક સંગતિષ નૈમિત્તિક બન્યું હોય
(૨૪) હિંદમાં હાલજે સ્વતંત્રતાનું યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે તેના પણ આવાંજ બે કારણે શું નથી દેખાતાં ? (૧) સરકાર અને મહાસભા; તે બે પાર્ટી વચ્ચે સામાજીક અધિકાર ભેગવવાની સ્પર્ધા; અને ધાર્મિકમાં હિન્દુ મુસલમાન તેમજ અન્ય હિંદી જનતા વચ્ચે ઉભા થત ધાર્મિકરૂપ કુસં૫; આવાં બે કુસંપનું પરિણામ શું આવે તે લખવા કરતાં કલ્પી લેવું સહેલું છે.
(૨૫) અહીં મેં સહેદર લખ્યા છે છતાં બનવા બેગ છેકે કદાચ, બનેની માતા અપર પણ હોય પણ બને મહારાજ પ્રિયદર્શિનના પુત્રે તે હતા એટલે સગા ભાઈએ લેખીને મેં સહેદર ગણાવ્યા છે.
( ૨૧ ) જ્યારે “સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્રતા ” એમ દરેક મનુષ્યને જીવન મંત્ર થઈ જાય છે ત્યારે તે સ્વતંત્રતા કેમ મેળવવી તેજ અતિ મહત્વને સવાલ દરેકના મગજમાં ગુંજારવ કરી રહે છે. અને એકદા જે વ્યક્તિગત આ ભાવનાને જન્મ થઈ ગયે તે પછી કાળાંતરે તેને સમષ્ટિગતરૂપ ધારણ કરતાં વાર લાગતી નથી. અને સમષ્ટિનું રૂપ પકડયું કે પછી તુરત તેનું રાષ્ટ્ર ભાવનામાં પરિણમન થઈ જાય છે.
આમ ઉત્તરોત્તર બન્યું જાય છે. પ્રથમ બીજમાંથી વૃક્ષ અને પછી ફળ, અને પાછું ફળમાંથી બીજ અને તેમાંથી વૃક્ષ અને પાછું જેમ ફળ થાય છે, તેમ action, reaction ના નિયમ અબાધિતપણે આ સમસ્ત સંસારનું ચક્ર એક અરઘટ ન્યાયે પ્રગતિ કર્યેજ જાય છે તેજ પ્રમાણે કેંદ્રિતભાવના અને અકેંદ્રિતભાવનાનું પણ સમજી લેવું.
આ સમયે પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિથી રંગિત થયેલ યાન પ્રજનું રાજ્ય એક બાજુ હતું અને બીજી બાજુ પર્યાય
અને આર્ય સંસ્કૃતિથી રંગાયલું, જલંકનું કાસિમરનું રાજ્ય હતું. યેન પ્રદેશે સ્વતંત્રતા ધારણ કરી કે જો કને પણ સ્વતંત્ર થવાની પિપાસા પ્રગટી. કારણકે પિતાના પિતાના રાજ્ય અમલ દરમ્યાન તેણે કાશ્મિરમાં કેટલાય વખતથી સૂબા તરીકે કામકાજ કર્યુ હતું અને તે સમય દરમ્યાન પાડોશી થાનપ્રજાના સમાગમમાં આવતો જ રહ્યો હતો.
આ કારણને લીધે મેં સંગતિષની ઉપમા આપી છે. બાકી તે ઉપર જણાવી ગયા છીએ તેમ action અને reaction તે તે આ સંસારચકની ગતિ અબાધિત