________________
૩૩૦
હિંદ સાથે ઈટલીની
પશુ પોતે તે ધર્મના ભક્ત અન્યા નહેતો. એમાંથી ગમે તે હા, પણ એટલું ખરૂં જ કે તે સમયે તાજેતરમાં જ ખ્રિસ્તી ધર્મના ઉદ્ભવ થયેા હતા અને પ્રજા તેને ઠીક ઠીક અપનાવવા લાગી હતી. તેને આ ધર્મ પ્રત્યે આકષનાર કે મુગ્ધ કરનાર વ્યક્તિ સે’ટ થામાસ નામના મદ્રાસ ઇલાકાના એક પાદરી છે. તે આખી કથા પ્રથમ તો એક દંતકથા જ જેવી લાગે છે પણ એક ગ્રંથકાર જ્યારે તેને શિલાલેખના આધાર આપીને મજબૂત ખનાવી રહેલ છે ત્યારે, ખીજો વિરૂદ્ધ પુરાવા ન મળી આવે ત્યાંસુધી આપણે તે હકીકતને એક સત્ય ઘટના તરીકે જ માનવી રહે છે. આ એક બાબત થઇ.
બીજી આ પ્રમાણે-છે તેનું રાજ્ય હિંદમાં તા ઈ. સ. ૨૬ થી લગભગ ખતમ થયું ગણાય છે; અને તે બાદ ઉત્તર હિંદના પંજાબ કે યુક્ત પ્રાંતમાં કાઇની સત્તા ખાત્રીપૂર્વક સ્થપાયાની જણાઇ હાય તેા તે કુશાનવશી રાજા કનિષ્કની જ છે. તેમ તેના સમય ઇ. સ. ની પહેલી સદીના અંતના (આશરે ઈ. સ. ૭૮ ) વિદ્રાનાએ ૮ ગણ્યા છે; જેથી લગભગ અડધી સદીના ગાળાનું જે અંતર પડે છે તેમાં તે ભૂમિ ઉપર કાણે અમલ ચલાવ્યા ગણવા ? ભૂપાળ વિનાની ભૂમિ તેા રહેવા પામી નહીં હૈાયને ? કેટલાકનુ એમ માનવુ' છે કે, ઇરાનમાંથી નાના પદવીધરા ત્યાં આવીને વહીવટ ચલાવ્યે જતા હતા જ્યારે બીજી રીતે તપાસ કરતાં કાષ્ટ પ્રકારની પ્રમાણભૂત માહિતી મળતી જ નથો. ખરી સ્થિતિ પુરવાર
A. D, 21. =બહુ થોડા વખત ઉપર શોધી કઢાયલા એક લેખથી સાબિત થાય છે કે, ગાંડાફ઼ારસને ઇ. સ. ૨૧ માં સેટ થેામસના હસ્તે ખ્રિસ્તી ધર્મની દીક્ષા દેવાઇ હતી. ( જેમણે આખા પ્રસંગ જાણવા ઇચ્છા હાચ તેમણે ઉપરનું પુસ્તક વાંચી નેવુ.)
[ અષ્ટમ
થાય તેજ પ્રમાણે ખરી સમજવી.
બાકી એક લેખકે હિંદને યુરોપના ઇટલી સાથે સરખામણી રૂપે એક અભિપ્રાય જે દૃશ્યન્યા છે તે વાચક સમક્ષ રજૂ કરી આ પરિચ્છેદ સમાપ્ત કરીશું. તેમણે તે ભૂંગાળની દૃષ્ટિએ જ વિચાર દર્શાવ્યા છે પરંતુ કેટલેક અંશે તે રાજકીય દૃષ્ટિબિંદુ પણ રજૂ કરતા હાય એમ અનુભવથી જણાય છે. તેમના શબ્દો આ પ્રમાણે૯ છે‘India & Italy have terribly suffered for their unhappy gifts of beauty =હિંદને અતે ઇટલીને પેાતાની સૌદર્યતાની કમનશીબ ભેટને અંગે ભયંકર રીતે સહન કરવું પડયું છે.” કહેવાની મતલબ એ છે કે, આ બન્ને દેશા ઉપર કુદરતે પોતાની રમણીયતાના જે કાઠાર ઠાલવી દીધા છે તેથી તેમને અસીમ નુકશાન થયુ છે. આપણે તો અહી હિંદુની જ વાત કરી રહ્યા તે સંબધે જ જણાવીશું. હિંદુસ્થાન દેશની રચના જ કુદરતે કાંઇક અલૌકિક પ્રકારની કરી છે. તેની ઉત્તરે આવેલ કાશ્મિર દેશ જો કે હવાપાણી અને સીનસીનેરીને અંગે યુરે।પના ઇટલીની સાથે ભલે સામ્ય ધરાવતું હશે; છતાં રાજકીય નજરે, જેમ ઇટલી યુરોપનુ એક અંગ બની રહેલું છે તેમ કાશ્મિરને હિંદનું અંગ ગણી શકાશે નહીં. તે તા થી છૂટુ જ પડી જતું હોય એમ દૈખાય છે. કહે
છીએ તેથી
ઇટલીની હિં≠ સાથે સરખામણી
(૬૮) મારા મત પ્રમાણે રાન કનિષ્કન સમય ભિન્ન છે. જે ચર્ચા પુસ્તક ૪ થા અંતમાં વિસ્તારપૂર્ણાંક દલીલો સહિત સાબિત કરી આપી છે, એટલે હાલ તા એટલું જ લખવુ' ઉચિત ધારૂં' છું. (૬૯) જી. હિં, પૂ. ૬૨૭.