Page Text
________________
પરિચ્છેદ ]
આ
હાય એમ તેમનુ માનવું થતું નથી. તેમનું કથન વ્યાજબી લાગતું નથી. કેમકે એક વખતે એમ કહે છે કે તેની સત્તા ડેમ કાબુલની ખીણું, હેરાત અને કંદહાર સુધી હતી અને બીજી વખતે વળી એમ કહે છે કે તેણે ગાંધારની પુષ્ક ળાવતી અને તક્ષિલા નગરી પણ જીતી લીધી હતી: એટલે ભૂગાળતુ જરાપણું જ્ઞાન ધરાવનાર કહી શકશે કે આવી સ્થિતિમાં તા તે કાબુલની ખાણુ માંથી ખખ્ખર ધાટના રસ્તે થઈને જ હિંદમાં પ્રવેશેલા હાવા જોઇએઃ છતાં તેમના જેવા ઇતિહાસના ઉંડા અભ્યાસી તેમ બન્યુ હાવા વિષે—એટલે કે તે ઉત્તરમાંથી નહી* ચડાઈ લાવવા વિશે શકા બતાવે છે તથા વધારામાં કહે છે કે તે અગાનિસ્તાનની દક્ષિણેથી બલુચિસ્તાનમાં જઈ ત્યાંથી ખેલનધાટ દ્વારા પ્રથમ સિધ દેશ તરફ ઉતરેલ હતા અને ત્યાંથી જ સિંધુ નદીના જળ માર્ગે પંજાબમાં આવ્યા છે. તેા આ કથન કાંઈક તપાસ માગે છે. તેમને આમ ઉચ્ચારવાનું. શું. કારણુ મળ્યું હોવુ જોઇએ ? એક જ જવાબ દેવા પડશે કે મેઝીઝને તેમણે શક પ્રજાના ધાર્યાં છે અને પેાતાની માન્યતા સાચી ઠરાવવા કાજે આ બધી દલીલેાનું ચક્ર તેમને ગાઢવવુ પડયુ છે તથા બુદ્ધિમાં ન ઉતરે તેવી વિગતો કલ્પનાથી ઉભી કરીને ગાઠવવી પડી છે. તેની પેાકળતા આપણે પૃ. ૩૦૭–૧૦ સુધી વિસ્તાર પૂર્ણાંક ચી છે ત્યાંથી જોઇ લેવી. એટલે અહી પાછળ તેને તાજી કરવાની જરૂર રહેતી નથી.
આ પ્રમાણે ગાંધાર દેશ જીતી લીધા બાદ હિંદના એક રાજકર્તા તરીકે તેની કારકીદી શરૂ થઈ કહેવાય. તે પ્રાંત જીત્યા પછી ટૂંક સમયમાં જ આગળ વધીને તેણે, ક્ષહરાટ મહા ક્ષત્રપના આંધકાર તળેના ખીજો સૂરસેન પ્રાંત જે
( ૩૯ ) એ ઉપમાં દલીલ નં. ૧
રાજ્ય વિસ્તાર
૩૧૭
હતા તે જીતી લીધા છે અને ત્યારથી પોતાની હિંદમાંની રાજધાની તરીકે તેણે મથુરાને પસ’દ કરી છે. આ બન્ને જીતને ઇ. સ. પૂ. ૭૯ ના બનાવ તરીકે નોંધવી પડશે. તે પછી તુરત જ તે મરણ પામ્યા છે. તેની પાછળ · અઝીઝ પહેલે’ મથુરાપતિ થયા છે. મેાઝીઝને અને અઝીઝને કાંઇ સગપણ સંબંધ હતા કે કેમ તે જણાયુ' નથી. પણ મારૂ' માનવું એમ થાય છે કે અન્ને કે વચ્ચે પિતા પુત્રને સંબધ હાવા જોઇએ. તે ખખત આપણે આગળ ઉપર ચીશું. પશુ અત્ર એક બીજો પ્રશ્ન વિચારવા રહે છે. શહેનશાહુ માઝીઝે એકજ વર્ષોમાં પંજાબ અને મથુરા જીતી લીધાં અને ત્યાંના ક્ષહરાટ મહાક્ષત્રપા જેમના અધિકાર ત્યાં ૩૦-૩૫ વર્ષી થયાં જામી પડ્યો હતા-તથા પ્રજાને કે તેમને પરસ્પર કોઇ દિવસ અથડામણી થઇ હાય એમ જણાયું નથી, તેમ તેમની શારીરિક નિળતા, રાજકીય નાલાયકાત, કે વહીવટી કમ આવડત પણ ઇતિહાસમાં શેાધી જડતી નથી—છતાં તે બન્ને પ્રદેશના રાજવીએ કાંપણુ સામનેા કર્યા વિના કે તે સર્વેમાં અંદર અંદર ઝપાઝપી કે ખુનામરકી નીપજાવે તેવાં જંગી યુદ્ધ મચાવ્યા વિના, એકદમ તાબે થઇ જાય અથવા રાજ્યની લગામ આક્રમણ કારને સાંપી દે, તે નહીં સમજાય તેવા પ્રસંગા કહી શકાય. જ્યાંસુધી કાંઇ મજબૂત પુરાવા કે સત્યશીલ હકીકતા જણાય નહીં ત્યાંસુધી તે માત્ર અનુમાન જ કરવાં રહે છે; તેમાંનું એક એમ લાગે છે કે, તક્ષિલાના પાતિક અને મથુરાના સાડાસ અને મોટી વયે મહાક્ષત્રપ થયા હ।વાથી તેમજ તેમના રાજવહીવટ ૩૫-૩૫ વર્ષથી પણ અધિક કાળ ચાલેલ હાવાથી, લગભગ ૮૦-૮૦ વર્ષની ઉમરના થઈ ગયા હતા.૪૦ વળી સભ
(૪૦) તેમ તેા સામા પક્ષે મેઝીઝ પણ માં
| SR No. | 032485 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 512 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |