Page Text
________________
૧૦
૩૫
૧૧
૩૬
શક્યો નથી. જે તેનાથી કરી શકાયું તે એટલું જ કે મજબૂત હાથે સર્વત્ર કામ લઈ તેણે અખંડ શાંતિ સ્થાપી દીધી હતી. જેથી વારસામાં મળેલી ભૂમિમાં તેણે પિતાનું ઊત્તર જીવન શાંતિ સમાધિમાં પૂર્ણ કર્યું હતું. રસમ્રાટ પ્રિયદર્શિને મગધ સામ્રાજ્યને હિંદની ભૂમિ ઉપરાંત દરરના પ્રદેશ ઉપર ચારે બાજુએ જે પાથરી દીધું હતું તેને ચિતાર આપે છે; તેના પુરોગામી અને પિતામહે જે શાંતિ સ્થાપી દીધી હતી તેને લાભ લીધો હતો. ઉપરાંત તેણે જે ધમ્મનીતિ અખત્યાર કરી, પ્રજાપ્રેમ
જીતી લીધું હતું તથા પિતાનું અને પ્રજાનું હિત એક જ છે એવી રાજનીતિ ધારણ કરી હતી તે સ્થિતિએ પણ જેવો તેવો ભાગ ભજવ્યો નથી. એકંદરે રાજપ્રકરણી બાબતમાં–ભૂવિસ્તારમાં તથા પ્રજાના અંતરમાં પ્રવેશ કરી શાસક અને શાસિતને એક તારે ગૂંથી લેવામાં–તે અદ્યાપિ પર્યત હિંદી શાશકમાં બલકે વિશ્વભરના રાજકર્તાઓમાં પ્રથમ નંબરે બિરાજીત થયે છે એમ કહી શકાશે. વિદ્વાને મનાવી રહ્યા છે કે, સમ્રાટ પ્રિયદશિનના અવસાન બાદ મૌર્ય સામ્રાજ્યની એકાએક પડતી આવી પડી છે તે તેણે ધારણ કરેલી ધગ્નનીતિનું પરિણામ છે. પણ હવે ખુલ્લું થઈ ગયું છે કે તે સર્વનું મૂળ તે તેના વારસદારોમાં જામેલા કુટુંબકલેશ અને તેમણે આદરેલી ધર્મઝનુની રીતિમાંજ સમાયેલું હતું. આના પ્રતીક તરીકે સામ્રાજ્ય માટે વચ્ચે થોડોક પ્રદેશ રાખી ચારે બાજુ ઉપસ્થિત થયેલ સ્વતંત્ર રાજનું અસ્તિત્વ નજરે પડે છે. તે વખતના સૈન્યપતિ અગ્નિમિત્રથી ઉઘાડી આંખે તે સ્થિતિ (આકૃતિ તે વખતના સૈન્યપતિ છે. ન. ૧૧ માં દર્શાવેલી) જોઈ ન શકવાથી સામ્રાજયની લગામ હાથ ધરવી પડી હતી, અને જે સ્થિતિ એક વખતે અશોકવર્ધને નીપજાવી હતી તે જ ફરીને આ અગ્નિમિત્રે જમાવવા માંડી હતી. એટલે બંને જણને રાજયવિસ્તાર લગભગ સરખેજ દેખાતો નજરે પડશે. અશેકવર્ધન અને અગ્નિમિત્રની ભલે ઉપર પ્રમાણે તુલના તો કરાવી છે પણ તેમના વારસદારની સ્થિતિ જૂદીજ હતી. એકનો વારસદાર શાંતિપૂજક અને રાજનીતિજ્ઞ હતા જ્યારે બીજાનાં વારસદારે તેનાથી ઉલટ દિશામાંજ વિચરનારા હતા. પરિણામે સામ્રાજ્યના વિસ્તારમાં આકાશ પાતાળ જેટલો અને પ્રજાના અંતરમાં લીલા-સુકા જેટલે તફાવત પડી ગયેલ જણાવે છે. બેની લડાઈમાં ત્રીજાને લાભન્તે ઉતિ પ્રમાણે પરદેશીઓને ઘી કેળાં પ્રાપ્ત થવા મંડ્યાં છે,
૧૫ ૮૯
૧૭ ૧૧૪
| SR No. | 032485 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 512 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |