Prachin Bharat Varsh Part 03

SR No.: 032485
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1937
Total Pages: 512
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 254

પરિચ્છેદ ]
વતા હતા. આ શબ્દોથી પૂરવાર થાય છે કે, નહુપાશુના રાજપાટના સ્થળ વિશે ઉપરમાં જે ઉલ્લેખ મેં કર્યાં છે તે પ્રમાણે અનેક વિદ્યાનું મતથ્ય થાય છે; પણ ઉપરમાં પ્રસંગાપાત્ જાણવાનું બન્યુ છે તેમ નાસિક, કાર્લી, સેાપારા, પુના કે તેર અથવા તેની આસપાસના કાઈ પણ પ્રદેશમાં જ્યાં જ્યાં નહપાણુના શિલાલેખા મળી આવ્યા છે અને જે સર્વેને ઇતિહાસકારા નાસિકના શિલાલેખા-( Nasik group નાસિકના સમૂહ કહીએ તેા પણ ચાલે ) તરીકે ગણાવે છે તે સર્વે સ્થળેા પ્રથમ તેા, શાતવાહન વંશી રાજાની હકુમતના જ સ્થળેા હતાં અને તે જમીન ઉપર તેા માત્ર યુદ્ધ જ લડવામાં આવેલું છે. અલબત્ત, તે સર્વે યુદ્ઘોમાં એક પક્ષે નહપાણ અને સામા પક્ષે શાતકરણી હતા. અને રિણામે જે પક્ષની જીત થઈ હાય તેણે અહીં નહપાણના પક્ષ જીત્યા હતા એમ જણાયું છે— ફાવે તે યુદ્ધના પ્રાયશ્ચિત્ત અર્થે, કેકાવે તે પુણ્યનાં સાધારણ કામ કરવાનુ જેમ દરેક મનુષ્યની ક્રૂરજ સમજાય છે તે પ્રમાણે, ક્રૂરજને અંગે કાઈ ધર્માંકા આ નહાણે તે સ્થાનમાં કરાવ્યાં દેખાતાં હોય, તેા તેથી કાં નિશ્રયપણે એમ ઝરતું નથી જ, કે તેની રાજગાદીનુ સ્થળ પણ આ પ્રદેશમાં જ હતું, જે જે શિલાલેખામાં આ સ્થળાનાં નામના ઉલ્લેખા થયા છે. તેમાંના કાપણુમાંથી તેવી મતલબને-તે સ્થાન રાજનગર હાય તેવા-કાઈ આશય નીકળી શકતા હાય, એવા એક પશુ ઉદ્ગાર આપણે વાંચીને છૂટા પાડી શકતા નથી; એટલે પછી તેવા સ્થળેામાંથી કાઈ એકની, રાજગાદીના સ્થાન તરીકેની કલ્પના કરવી તે પણ દબહાર નીકળી ગયા જેવું ગણાશે. અલબત્ત, તેટલે દરજ્જે સાચું ગણી શકાય કે, તે તે સ્થળેા તેની હકુમતમાં
તથા સિક્કાઓ
૨૦૭
તેણે જતીને મેળવી લીધેલ હતાં; તેમજ તે વિશે લેશમાત્ર શંકા પણ રહેતી નથી.
હવે સવાલ રહ્યો મધ્યમિકાના અને ઉ. નીનેા. પ્રથમ તે મધ્યમિકા કર્યાં આવી તેના સ્થળના જ નિશ્ચય હજી સુધી કરી શકાયેા નથી. પણ ભૂમકના વૃત્તાંતમાં જે ચાર-પાંચ સ્થાને તેની રાજધાનીના શહેર તરીકે જણાવી ગયા છીએ તેમાંનુ કાઈ એક હાય ( જુએ ઉપરમાં પૃ. ૧૯૧થી આગળ ) તે તે ભ્રમકની હકુમતમાં હાઈ તેના ગાદીવારસ તરીકે નહપાનું પણ પાર્ટનગર તે સ્થાન અને, તે સ્વાભાવિક જ ગણાય. વળી તે જ્યાંસુધી મહાક્ષત્રપ રહ્યો હતા ત્યાંસુધી તેણે જાળવી પણ રાખ્યું હતું, એમ કહેવામાં જરાયે ખાટું નથી; પણ પછી જ્યારે તેના ભાગ્યના સિતારે ચડવા માંડ્યો અને અવંતિ જેવા દેશ-કે જે જીતવા માટે સમસ્ત ભારતવર્ષોંના હિંદુ રાજાઓ ઉપરાઉપરી તુટી પડતા હતા એવી પ્રસિદ્ધિ અને મહત્ત્વતા ધરાવતા મુલકજો પાતાની સત્તામાં આવી પડે તે પછી આછી અગત્યતા ધરાવતા સ્થાન ઉપર પાતે રહેવાનુ ચાલુ જ રાખ્યા કરે એમ શા માટે આપણે ધારવુ જોઇએ? અલબત્ત, જૂનું અને બાપીકું સ્થાન ન મુકવું−old is gold—તે સિદ્ધાંત આપણા સામાજિક વ્યવહારમાં ભલે લાગુ પડતો હશે ખરા, પણ રાજકીય નીતિને અંગે તેા, જેમ તે નીતિ અન્ય કાર્યો પરત્વે સામાજિક રીતેાથી અનેક રીતે ભિન્ન પડે છે, તેમ ગાદીસ્થાન કે જે પણ રાજકીય નીતિનું એક પ્રધાન અગ જ ગણાય છે તે પરત્વે પણ તેના જુદો જ રાહ હાય તેા નવાઇ જેવું શું ગણાય ? અને અન્યું છે પણ તેમજ; કેમકે જેવા અવતા પ્રદેશ તેણે જીતી લીધા છે કે તુરતજ રાજગાદી અતિની રાજનગરી ઉજૈનીમાં આણી, ત્યાં જ