Prachin Bharat Varsh Part 03

SR No.: 032485
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1937
Total Pages: 512
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 124

પરિચ્છેદ્ર ]
કહેા કે
એક મહાન ઉપાસક અને સંરક્ષક હતા. (૨) પાખડી ધના તે સંહારક હતા . ( ૩ ) ઉગ્ર• કર્મી હાવાથી તેણે ધણા મનુષ્ય સહાર વાળ્યા છે. ( ૪ ) પાટલિપુત્રને નાશ વિનાશ કહે। પણ તેના મુખ્ય પ્રણેતાઉત્પાદક-કર્તા તે હતે. (૫) તેનું મરણુ ૮૬ વની ઉમરે થયુ છે, તેમજ તેનું મૃત્યુ નૈસગિ કપણે થયું નથી પણ દેવતા કે યક્ષને હાથે થયુ છે. ( ૬ ) રાજા - કલ્કિ મહા દ્રવ્યલાભી તથા જુલ્મી હતા. (૭) તે જન્મે બ્રાહ્મણ હતા તેમ તેણે સ્લેશને હરાવીને કચ્ચરધાણુ વાળ્યા છે.
આ સાતે નિયામાંની ધણીખરી બાબતે આગળના પરિચ્છેદે પુષ્યમિત્રના સંબંધમાં જે વન કરી ગયા છીએ તેની સાથે અથવા તે તેના અને પતંજલી મહાશયના ચારિત્રની સરખામણીવાળા પારિત્રામાં જે હકીકત આવી છે તેની સાથે તુલ્નાત્મક દૃષ્ટિથી ધટાવીશું, તે એકદમ ખાત્રી થઇ જશે કે જે વ્યક્તિને ૫. પતંજલીએ ઉપદેશીને વાત કરી છે—પછી તેને ભક્ત કહો કે માત્ર શિષ્ય કહે-તે જ વ્યક્તિ રાજા કલ્કિ છે. પછી તે વ્યક્તિને રાજા પુષ્યમિત્ર ગણવા કે સમ્રાટ્ અગ્નિમિત્ર ગણવા તે આપણે પૂરવાર કરવું રહે છે; તેમજ મ્લેચ્છાને કોણે હરાવ્યા છે. તે ખીના પણ તેના રાજ્યવિસ્તારવાળા પારિત્રાના વર્ણનમાં આપેલ હકીકત ઉપરથી આપણે તારવી કાઢવુ રહે છે.
રાજા કલ્કિના જીવનનું જે કાંઈક ઝાંખુ
તું વૃત્તાંત
( ૨૫ ) આ પ્રમાણે એક સ્થિતિ હેાવાનું માલૂમ પડયુ છે, જ્યારે બીજી સ્થિતિ એમ જણાય છે કે દાચ તે મ, સ, ૩૦૧ પહેલાં મા વશની નોકરીમાં દાખલ થઈ ગયા હોય ( અેમકે Satakarni snatched Avanti from Pushyamitra નીકળે છે; અને આ સ્થિતિ ત્યારે જ મને કે
૮૭
રેખાચિત્ર ઉપરમાં આપણે જોઈ ગયા છીએ તેથી જણાયુ છે કે, તે શુંગવંશી પુષ્યમિત્ર કે તેના પુત્ર અગ્નિમિત્રને લાગુ પડી શકે તેમ છે; પણુ અહીં આગળ મત ભેદ ઊભા થયા છે માટે આપણે તપાસવુ રહે છે કે તે ઉપનામ વધારે કાને અધએસતુ થાય તેમ છે.
રાજા કલ્કિ તે પુષ્યમિત્ર કે અગ્નિમિત્ર !
મ. સ'. ૩૦૧–ઈ. સ. પૂ. ૨૨૬ માં જ્યારે શાતકરણી ખીજાએ અતિ ઉપર ચડી જઈ, મૌર્ય વંશના શૃષભસેનને મારી નાંખી તેના ભાઇને તેની ગાદીએ બેસાર્યા ત્યારે પુષ્યમિત્રને સેનાધિપતિ નીમ્યા હતેાપ તે પૃ. ૧૨. જણાવી ગયા છીએ. અને પુષ્યમિત્રનેા જન્મ મ. સ. ૨૫૧માં હાવાથી ( જુએ પૃ. ૫૪. ) તે વખતે તેની ઉમર ૫૦ વર્ષની કહેવાય. હવે જો તે જ રાજા કલ્કિ ઠરાવાય અને રાજા કલ્કિનું મરણ, જૈન ગ્રંથાની તથા પુરાણુ ગ્રંથાની એકમતિ પ્રમાણે મ. સ. ૩૫૩ નું ગણાય છે, તે તે હિંસાખે પુષ્યમિત્રનું મરણુ ૧૦૨ વર્ષની ઉમરે થયુ કહેવાશે. તે પ્રમાણે વસ્તુ હાવાનેા સ્વીકાર માનવામાં એ વાંધા આવે છે ( ૧ ) એક તેા આટલી માટી ઉમરનું આયુષ્ય હાવાનું એક રાજદ્વારી જીવન ગાળનાર મનુષ્યને માટે અસંભવિત છે ( હજી તદ્દન નિશ્ચિત જિંદગી ગાળનારનુ` હોવા સંભવ ગણાય) અને ( ૨ ) ખીજો વાંધા એ કે પુષ્યમિત્રનું મરણુ ભ. સ. ૩૩૯ માં નીપજ્યું
શાતકરણી ચડાઈ લઈ આવ્યા તે વખતે તે સૈન્યપતિના પદે હાય તાજ, તેમજ જ્યારે ૩૦૧ માં શાતકરણીએ જીત મેળવી ત્યારે તેને મહાઅમાત્ય પદે મૂકયા હોય અને તેના પુત્ર અગ્નિમિત્રને તેના હાથ તળે સૈન્યપતિ નિમ્યા હાય, તા જ. ( સરખાવે નીચેની ટીકા ન. ૨૬ )