Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 87

૩૦ .
વિવેચન
[ પ્રાચીન
હોઈ તે બારથી તેર ફુટની હદે પહોંચતી હતી.૬૧ (આ ઉપરથી એમ પણ સિદ્ધ થાય છે કે કાળચક્રની અસર મનુષ્યના દેહમાન ઉપર પણ ક્રમે ક્રમે થયાં કરે છે, અને તે પ્રમાણે હજુ પણ તે અસર ચાલુ રહીને મનુષ્ય માત્ર વધારે ને વધારે ઠીંગુજી બનતા જવાના.) જેમ શરીરનું માપ મોટું હોય તે પ્રમાણમાં તેમના રહેવાના મકાનની ઊંચાઈ અને ગૃહકારોનું
માપ પણ સમજી લેવું, અને તે જ પ્રમાણે તેમના શરીરના બંધારણ (શરીરનું સંધયણ 247 224114-arrangement of joints & reciprocal proportion of different limbs in the body ) તથા બીજાં અન્ય ધોરણો સમજી લેવાં. અને તેથી કરીને, એટલે કે તેમના શરીર વિશેષ દઢ અને બળવંતા વીર્યથી બંધાયેલા હોઈને, તેમના લગ્નની
આપણા શરીરના હાલનાં બંધારણ આ છઠ્ઠા જેવડું સંધણની પ્રતિમા સમજવાં.
(૬૧) શ્રી પાર્શ્વનાથ કે જેમને સમય ઈ. સ. પૂ. ૮૭૭ થી ૭૭૭ ગણાય છે અને જે જૈન ધર્મના ત્રેવીસમાં તીર્થંકર મનાય છે તેમની કાચા ૯ હાથની હેવાનું ગણાય છે અને તે હિસાબે ૯૪૧=૧૩ ફુટ ઊંચાઈ કહેવાય.
(૬૨) સંધયણ (articulation of joints). શરીરમાં અસ્થિના સંધયણ છ પ્રકારના કહ્યાં છે. તે જણવા જોગ હઈને અત્રે વર્ણવીશું. (૧) વજઋષભનારાચસંઘચણ (૨) ઋષભનારાચસંઘચણ (૩) નારાચસંઘચણ (૪) અર્ધનારાચસંધયણ (૫) ક્લિીકા અને (૬) જેવડું.
દરેકના અર્થ:- વજઃખીલી, રૂષભ=પાટે અને નારાચ=બે પાસા મટબંધ (૧) જેના હાડકાના છેડા ઉપરાઉપરી બેસતા કરીને, ઉપર પાટે બાંધી, ઉપરથી ખીલી મારી સાંધાને મજબુત કરવામાં આવ્યું હોય, તેવાં હાડકાના સાંધાવાળા શરીરને વજઋષભનારાચસંધયણ કહેવાય. (૨) જેના હાડકાનાં છેડાને બેસતા કરી ઉપર પાટેજ બાંધે હોય પણ ખીલી ન જડી હોય તેવાને ઋષભનારાચસંધયણ કહેવાય. (૩) પાટે ન બાંધે છે, પણ કેવળ બને છેડે છેડા બેસતા ર્યા હોય તે નારાચસંઘયણ કહેવાય. (૪) જેને એક પાસે કેવળ મર્કટબંધ હોય તે અર્ધનારાચ કહેવાય. (૫) જ્યાં માંહે માંહે હાડકાંને એક ખીલીને બંધ હોય તે કિલીક કહેવાય અને (૬) ખીલી વિના માંહોમાંહે અમસ્તા હાડકાં અટકી રહ્યાં હોય છે.
સંઠાણ (સંસ્થાન)-Reciprocal proportion of limbs in the body. આના છ પ્રકાર છે (૧) સમચતુસ્ત્ર સંસ્થાન. (૨) ન્યધપરિમંડળ સંસ્થાન (૩) આદિ સંસ્થાન (૪) વામન સંસ્થાન (૫) કુન્જ સંસ્થાન અને (૬) હુંડક સંસ્થાન.
અર્થ:- ૧) પર્ચકાસન કરી બેઠાં છતાં ચારે બાજુ સરખી આકૃતિ થાય અને પિતાના એકસે આઠ અંગુલપ્રમાણ દેહ હોય તે સમચતુસ્ત્ર (ચારે બાજુથી સરખું) સંસ્થાન (૨) વડની માફક નાભિ ઉપરનું અંગ સુલક્ષણ યુક્ત અને નાભિની નીચેનું નિર્લક્ષણવંત હોય તે ન્યધપરિમંડળ (૩) નાભિ નીચેનું અંગ સારૂં પણ નાભિ ઉપરનું નરસું હોય તે આદિ સંસ્થાન (૪) ઉદર પ્રમુખ લક્ષણોપેત અને હાથ, પગ, માથું, કટી, પ્રમુખ પ્રમાણ રહિત હોય તે વામન સંસ્થાન (૫) હાથ, પગ, માથું, કટી પ્રમુખ પ્રમાણપત પણ ઉદર પ્રમુખ હીન હોય તે કુસ્જ સંસ્થાન અને (૬) જેનાં સર્વ અવયવો અશુભ હોય તે હુડક સંસ્થાન. જૈનશાસ્ત્રના વર્ણન પ્રમાણે છે પ્રકારના સંઘચણ અને આ પ્રકારના સંસ્થાન સમજાય છે. આવાં મજબુત સંધચણાને લીધે જ તે સમયના સાધુએ નમ્રપણે રહી ટાઢ તડકે તથા વર્ષો ઋતુની ઝડીઓ સહન કરી શક્તા હતા.
(૬૩) લૈકિક સ્થનમાં સાત વીર્ય ગણાય છે, (લોહી માંસ, અસ્થિ, વીર્ય, ચામડી, ઈત્યાદિ).