Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 83

વિવેચન
૨૬
એટલે ઇ. સ. પૂ. ની ૯ મી સદીથી ૬ ઠ્ઠી સદી સુધી તેા કેવળ એજ ધર્મો ( વૈદિક અને જૈન ) અસ્તિત્વમાં હતા, પણ ઇ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠીથી માંડીને ઈ. સ. ની પહેલી સદી સુધીમાં એકના ( બૌદ્ધધર્મના ) ઉમેરા થવા પામ્યા હતા. આ ત્રણ સિવાય કાઇ પણ અન્ય ધર્મ નહાત એટલે ધર્મના નામે કાઈ જાતના મતમતાંતર ઉભા થતા નહીં. કાઈ પણ વા મનુષ્ય, સ્વેચ્છા પ્રમાણે કાઇ પણ ધર્મનું પાલન કરી શકતા; વર્ણસંસ્થા અને ધર્મસંસ્થા અને નિરનિરાળીજ વસ્તુ હતી. એકના પ્રતિબધ ખીજાને બંધનરૂપ હતાજ નહીં. આ કારણને લીધેજ ઉપરના ત્રણે ધર્મમાં દરેક વર્ગના મનુષ્ય, ભક્તો હાવાનુ, આપણી નજરે માલૂમ પડે છે.
તે સમય સુધી ચાલી આવતા એ ધર્માંમાં જેમ ઇ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીમાં એક-બૌદ્ધ ધર્મની સંખ્યાની વૃદ્ધિ થઈ હતી, તેમ ચાર વર્ષાંતે અંગે (અહીં વર્ણને અંગે એ શબ્દ વાપરવાની જરૂર પડી છે. તે એટલા માટે કે તેનું મૂળ બંધારણ તે કાયમજ રહ્યું હતું. ) પણ કંઈક અંશે ફેરફાર થવા પામ્યા હતા અને તે વહુની સંખ્યામાં તે ચાર વર્ણ નહીંજ, પણ અન્ય પ્રકારની વ્યવસ્થાના ઉમેરા થવા પામ્યા હતા એમ તે જરૂર કહેવુજ પડે છે. અને તે નવું તત્ત્વ ધંધામાં શ્રેણિ દાખલ થવા પરત્વેનું હતું, કેમકે અત્યારસુધી કાળદેવની માઠી અસરામાંથી પ્રજા
(૪૭) કે. હી. ઇ. પૃષ્ઠ ૨૦૬, અગત્યના ગૃહઉદ્યોગની શ્રેણિએ ચેાજાઇ. ( વળી જુએ બ્રુ. ઇ. પૃ. ૯૬ )
[ પ્રાચીન
સર્વે પ્રકારે મુક્ત હાવાથી તેમને આજીવિકાના સાધનાની કાતાઈ નહેાતી, પણ હવે કાળચક્ર ફરતું જતું હાવાથી આજીવિકાના અને નિર્વાહના નવવધ સાધને ઉભા કરવાની આવશ્યકતા વધ્યે જતી હતી. એટલે જે થાડાધણા ધંધાહુન્નરા જાણવામાં હતા તેમાં અન્યની વૃદ્ધિ પણ થયે જતી હતી અને તેથી કરીને આવા ધંધાનાં વિધવિધ નામેા આપવાં પડયાં હતાં.૪૭ આ વિવિધ નામેા જે નવાં દાખલ કરાયાં. તે જ શ્રેળિો કહેવાઈ,
આથી કરીને થયું શુ` કે અત્યાર સુધી મનુષ્યા જે સ્વેચ્છા પ્રમાણે ધર્મ પાળ્યે જતા હતા તે તેમજ આજન્મ વષઁમાં ગણાતા હતા, તે બન્ને પૃથાઓ તો કાયમ જ રહી; પણ એક પિતાના અનેક પુત્રા હાય તે સર્વેને પોતાના પિતાનાજ ધંધા કરવા જોઇએ એવું કાંઇ ધારણુ ન હેાવાથી, પોતપોતાની અનુકૂળતા પ્રમાણે–દરનિર્વાહની શ્રેણિઓમાં જોડાઈ જવાની સગવડતા મળી અને પરિણામે તે ધાહુન્નરની શ્રેણિ બંધાતી ગઈ.
અત્રે એક વિદ્વાન મહાશયનું મંતવ્ય રજુ કરવું જરૂરી છે. તેમણે એ. હી. ઇ. પૃ. ૩૭ માં જણાવ્યું છે કે ‘“Separate castes existed from an early date. Their relations to one another remain unaffected whether they are grouped theoretically
C. H. I. P. 206; Important handicrafts were organised into guilds ( Seni = શ્રેણિ ) vide also P. 96 Bndhistic India.