Page Text
________________
ભારતવર્ષ ]
વિવેચન
૧૭.
તાજ રહેતી નહતી. વળી (૨) તે સમયે મનુષ્યના શરીરમાન પણ અત્યારના કરતાં, કમમાં કમ બેવડા ઊંચાઈવાળાં હતાં, એટલે દેખીતું જ છે કે, જેમ શરીર મોટાં તેમ રહેણુક ગૃહ અને તેના મજલા ઊંચાં બાંધવાં જોઈએ; અને તેથી કરીને પણ બહુ પ્રમાણના ૨૭મજલાવાળાં ગૃહ બાંધવાં પોષી શકાય નહીં.
શહેરની ઈમારતોમાં પણ લાકડાને વપરાશ વિશેષ પ્રમાણમાં થતો દેખાતો હતો. અલબત્ત તેથી એમ ફલિતાર્થ નથીજ કાઢવાનો કે ચુનો, માટી કે ઈટ અથવા પત્થર નહોતાંજ; તે સર્વે વસ્તુઓ તો હતી જ;૨૩ પણ હાલના જેટલાં વિપુલપણએ તેનો વપરાશ થતું નહોતું. રાજગૃહો, જાહેર મકાને, ધનપતિની હવેલીઓ, દેવમંદિરે, રાજ્ય કુટુંબીઓના નિવાસસ્થાને ઈત્યાદિમાં ઈટ, પત્થર, ચુનાદિનું ચણતર વિશેષ હતું. ઘરો, હવેલીઓ વિગેરેમાં સ્વચ્છતા બહુ સારી રીતે જાળવવામાં આવતી હતી. કોઈની ઊંચાઈ, ભોંયતળીયું અને ઉપરના એક માળ કરતાં વિશેષ ઉંચે ગઈ હોય એમ જણાતું નથી. પછી તે, ગૃહસ્થનું ઘર હોય, રાજમહેલ હોય કે દેવમંદિર હોય.૨૫ આમ હોવાનું મુખ્ય કારણ મને તે એમ સમજાય છે કે (૧) એક તે તે વખતનું જીવનજ એટલું બધું સાદું હતું, તેમજ નિર્વાહ માટેની વસ્તુઓ મેળવવાની એટલી સુગમતા હતી, કે વિશેષ પ્રમાણમાં રહેવા માટે જગ્યા રોકવાની અને વસ્તુઓ વસાવવા તથા ગોઠવવાની જગ્યા માટે સગવડ ઉતારવાની, આવ
કોટના પ્રવેશદ્વારથી મુખ્ય રસ્તાઓ લંબાતા અને આગળ વધતાં તેના ફાંટા પડતા અને તે પ્ર
માણે ચારે દિશાએથી આરસ્તાઓ, પાડા, વતા તેવા અન્ય ફાંટાની
મહેલાઓ સાથે સંધાઈ જતા. આવા બજારે, આરામગૃહ, સંગમસ્થાને અનેક રીતે વિશ્રામસ્થાનો ઉદ્દભવતાં. કોઈ સ્થાને બે
રસ્તાઓ, તે કોઈ સ્થાને ત્રણ અને ચાર પણ ભેગા થઈ જતા, તો વળી કોઈ સ્થાને તે ઉપરાંત બહોળી સંખ્યામાં પણ આવી મળતા.૨૮ આવા ચોક, પદાતિના વ્યવહારને સુગમ થઈ પડતા હતા. રસ્તાઓ ઉપર દુકાને કાઢવામાં આવતી હતી. અમુક લત્તો અમુક જાતની
સાત હાથનું=૧મા ફુટનું હતું એમ હકીકત મળે છે.
(૨૩) જુએ મેહનજાડેરા શહેરના અવશેનું વર્ણન કરતું સર જોન મારશલ સાહેબનું પુસ્તક.
(૨૪) જુઓ મેહનજારાની બાંધણુના અવશે.
(૨૫) દૃષ્ટાંત તરીકે જુઓ મેહનજાડેરાની બાંધણી; ભારહતત્ત્વપે મંદિર (અજાતશત્રુ અને પ્રસેનજિતના) ની રચના. તેમજ કલ્પસૂત્રમાં વરઘોડાઓનું વર્ણન કરતાં ઝરૂખા આદિનું જે વર્ણન વાંચવામાં આવે છે. આ સર્વે હકીકત ઉપરથી સમજાય છે કે ઘર, હવેલીઓ અને મંદિર ને મ ળ તો હતા જ.
(૨૬) જૈનના છેલ્લા તીર્થકર શ્રી મહાવીરનું શરીર
(૨) આ ઉપરથી મેહનજાડેરાની પ્રાચીનતા માટે અનુમાન કરી શકાય કે કેમ ? સંશાધનખાતાએ તેની સંસ્કૃતિ ઈ. સ. પૂ. ની સાત આઠ હજાર વર્ષની જણાવી છે જ્યારે તે નગર ઈ. સ. પૂ. ૫૩૫ ના અરસામાં નાશ પામ્યું છે એમ મારૂં માનવું થયું છે અને તેથી તેની સંસ્કૃતિ બહુ બહુ તો ઈ. સ. પૂ. બે હજાર વર્ષ સુધીની હવા સંભવ છે.
સુ. ટીકા પૃ. ૫૯
(૨૮) જુઓ કલ્પસૂત્ર નું વર્ણન.
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |