Page Text
________________
S
૩૭૩
(અ) અને (ગ) વાળી જગ્યાઓએ કઈ સ્ત્રીનું અકેક મોટું જંગી પૂતળું ભાંગી ગયેલ સ્થિતિમાં જડી આવ્યું છે. (બ) પૂંઠા ઉપર તથા આકૃતિ નં. ૨૧ બ માં આપેલ ક૯૫કુમ જ્યાંથી મળી આવ્યું હતું તે સ્થળ છે. (ક) આકૃતિ નં. ૨૮ કૈાંચ-સ્તંભ, અને (ડ) આકૃતિ નં ૨૯ મકર-સ્તંભ, જ્યાંથી મળી આવ્યાં હતાં તે સ્થાન છે. બાકીનાં નિર્દિષ્ટ સ્થાને સાથે સંબંધ ન હોવાથી તેની ઓળખ પડતી મૂકી છે. ૪૫ ૩૭૧ ૬ ઈ. સ. પૂ. ની છી શતાબ્દિમાં જે સેળ રાજય ભારતવર્ષમાં
સત્તાધારી હતાં, તેમનાં નામ તથા સ્થાન બતાવ્યાં છે, તેમજ તે તે સ્થાન ઉપર કર્યો રાજા હકુમત ધરાવતો હતો, તેનાં નામ પણ મૂકયાં છે. એટલે વસ્તુસ્થિતિ તરત સમજી લેવાને અનુ
કુળતા થઈ પડે છે. ૪૬ ૩૭૧ ૭ વર્તમાન હિંદુસ્તાનનો પ્રાંતવાર તેની સરહદ બતાવતે નકશો
આપે છે. જેથી દરેક રાજાના સમયે તેને રાજ્ય વિસ્તાર કેટલો હતો, તેને સંબંધ તારવવાનું સુગમ થઈ પડશે. રાજા શ્રેણિક બિંબિસારના રાજ્યકાળના અંતે, મગધ સામ્રાજ્યની તથા ભારતવર્ષમાંના અન્ય રાજ્યોના વિસ્તારની સરખામણી કરી બતાવી છે. દક્ષિણ હિંદ લગભગ અનાયજ દશામાં હતા
એમ સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે. ૪૮ ૩૭૫ ૯ ઉપરની રીત પ્રમાણે, રાજા કૃણિક અજાતશત્રુના સમયની
સરખામણી કરી બતાવતો નકશો છે. દક્ષિણ હિંદની સ્થિતિ
હજુ પણ લગભગ અનાર્ય જેવી જ છે. ૪૯ ૩૭૭ ૧૦ તેજ પ્રમાણે રાજા ઉદયાશ્વના સમયનો નકશે છે. તેના સમયથી
આર્ય સંસ્કૃતિને પ્રવેશ દક્ષિણ હિંદમાં થયેલ નજરે પડે છે એટલું જ નહીં, પણ હિંદ વટાવીને ઠેઠ સિંહદીપના પેટાળમાં પણ, મગધ સામ્રાજ્યની આણ તથા આર્ય સંસ્કૃતિની છાયા ફેલાયાં હતાં એમ બતાવે છે. એટલે તેના સમયથી જ લિચ્છવી અને સંગીજિ ક્ષત્રિની પેટા જાતિઓ દક્ષિણમાં જાય છે એમ સમજવું રહે છે. પ્રથમ તો તેઓ, મગધપતિના સરદાર તરીકેજ રાજ્ય ચલાવે છે, પણ પ્રસંગોપાત જેમ જેમ તેઓ સ્વતંત્રતા ધારણ કરતા જાય છે, તેમ તેમ તેમનાં નામ ઉપરથી તેઓનાં
વંશ ઉતરી આવી, ઈતિહાસના પાને નોંધાતા જાય છે. ૫૦ ૩૭૮ ૧૧ ઉપરની પદ્ધતિએ અનુરૂદ્ધ અને મુંદના વખતે, મગધ સામ્રા
જ્યને વિસ્તાર બતાવતો નકશે ઉતાર્યો છે. ૫૧ ૩૮૦ ૧૨ નંદ પહેલો: નંદિવર્ધનના સમયને રાજ્ય વિસ્તાર બતાવ્યો
છે. તેના સમયે ઉત્તર પંજાબ અને કામિર સિવાય, સમત
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |