Page Text
________________
ભારતવર્ષ ]
કાજલ વખત નહોતા. તેમ વળી તે શાંતિના ઉપાસક હતા. એટલે પણ ક્રાઇની સાથે વિના કારણુ કયા વહારી લેવાની વૃત્તિવાળા નહાતા. છતાં તેને કાઇ સાથે ખાખડવુંજ નહાતુ પડયું તેમ તે। બન્યુ જ નથી. જે કાંઇ તેને પડેાશી રાજ્ય સાથે લડવુ' થયું છે, તે પાતાના રાજ્યકાળના પ્રથમા માંજ. અને તે પણુ, ભૂમિપ્રાપ્તિના લાભને વશ થઇને કરવું નથી પડયું, પણ કેવળ જોરૂ લાભને અર્થેજ કરાયું હતું. કેમકે જો જમીન મેળવવાનાજ આશય હેાત તે જે બે રાજ્ય સાથે તેને યુદ્ધ આદરવું પડયું હતુ અને જે અંનેમાં વિજયમાળા તેને વરી હતી, તેના કેટલાય વિસ્તાર પોતાના મગધ સામ્રાજ્યમાં હાઇયાં કરી દીધેા હાત. છતાં આપણે જોઈશુ કે તે પ્રમાણે કાંઇજ બનવા પામ્યું નથી. પણ જોરૂની પ્રાપ્તી થતાંજ તે તેની સાથેના યુદ્ધને હમેશ માટે ખંભાતી તાળાં દેવાઇ ગયાં હતાં અને કાંઇ જાણે બન્યુંજ નહેતું એમ પૂર્વવત્ સવ્યવહાર ચાલુ થઈગયા હતા. આ એ રાજ્યેામાંનું એક કાશલપતિનું હતું અને ખીજું ામથિલાપતિનું હતું. તેમાંયે માથલાપતિ રાજા ચેટક સાથેના યુદ્ધને તે યુદ્ધનું નામ આપવા કરતાં એક છમકલુજ કહેવુ, હજુ સમીચીન ગણાશે. જ્યારે કૈાશલપતિ રાજા પ્રસેનજિત સાથેનુ યુદ્ધ તા લગભગ દોઢદસકા સુધી લખાયું હતું. અને તેટલા કાળ દરમ્યાન આશરે બારથી પંદર વખત હુમલા લઇ જવા પડયા હતા. મિથિલા સાથેના યુદ્ધમાંથી તેને રાણી ચિલ્લણાની પ્રાપ્તિ
રાજ્ય વિસ્તાર
( ૬ ) જી દ્વિતીય પરિચ્છેદે ટીકા ન. ૨૪ ( ૭ ) સરખાવા પ્રથમ પરિચ્છેદમાં વણ વાચલી સ્થિતિ, પૃ. ૭ તથા ટી. ૧૧ ની હકીકત,
(૮) કાશીનું નામ અહીં ખરી રીતે લેવું ન ોઇએ. કેમકે તેની માલિકી તા તેની પેાતાની હતીજ; પણ અહીં ઉલ્લેખ એટલા માટે કર્યો છે કે, સાળ રાજ્યનાં નામેા
૩૭૩
થઇ હતી અને કાશળ સાથેના યુદ્ધમાંથી તેને પેાતાને રાણી કૌશલ્યાદેવીનેા લાભ મળ્યા હતા ઉપરાંત તેની સાથે યુદ્ધમાં મદદ કરનાર યુવરાજ કૂણિકને રાણી પ્રભાદેવીને પણ લાભ મળી ગયા હતા.
સાંપ્રતકાળે પણ કાઇ વખતે, જેમ બનતુ આવ્યું છે કે ચઢાઈ કરનારના અને જેના ઉપર ચઢાઇ કરવામાં આવે છે તે બન્નેના પ્રદેશ વચ્ચે હારા માઇલનું અંતર હાય છે તેમ તે વખતે બનતું નહાતું. અને તેથીજ રાજા શ્રેણિકને, જે કાંઇ યુદ્ધ કરતા આપણે નિહાળવા પડ્યો છે, તે કેવળ પોતાના પડેાશી રાજ્યેા સાથેજ છે. જે પ્રમાણે ઉપરનાં બે પડેાશી રાજ્યની સાથે કયા કરતા જોયા તે જ પ્રમાણે ખીજાં ત્રણ રાજ્યા પણ તેની સરહદને લગેાલગ અડીને આવેલાં હતાં. તેમનાં નામ કાશી,દ્ધ કૌશાંખી અને ચ'પા (અંગ) કહેવાય. તેમાંનું કાશી તો તેને પોતાના પૂર્વજો તરફથી વારસામાં ઉતરી આવ્યું હતું. એટલે કે તે તે તેનુ' પેાતાનુજ હતું એમ થયું'. અને બાકીનાં એ જે રહ્યાં, ત્યાં તેના સગા સાઢુ॰ રાજ્યાધિકારી હતા. એટલે પછી ત્યાં કાંઇ જોરૂ લેાભ હાવાનુ કે તેના ઉદ્ભવ થવાનું કારણ નહતું. ઉપરના દૃષ્ટાંતા પૃથ્વી લેભના કરતાં જોરૂ લાભ હાવાની ” તીતિ માટે ટાંકી શકાશે.
છતાં એક અન્ય પરિસ્થિતિ ઉપર વાચક વર્ગીનું ધ્યાન ખેંચવાની આવશ્યકતા લાગે છે. રાજાશ્રેણિકે ભલે ઉપરના કૌશાંબી કે ચંપાના
જે ગણાવાયાં છે તેમાં તેનું નામ પણ લેવાયુ' છે તેથી.
(૯) કૈશાંખીપતિ–વસપતિ રાજા રાતાનિક વેરે, ચેટક કુંવરી મૃગાવતી પરણાવી હતી અને અંગપતિ રાજા દધિવાહન વેરે ચેટક કુંવરી પદ્માવતી પરણાવી હતી. એટલે આ બન્ને રાજા શ્રેણિકના સાઢુંજ કહેવાચ (જીએ ઉપર પૃ. ૧૨૫ થી ૧૩૪ સુધીની હકીકત )
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |