Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 430

ભારતવર્ષ ]
ને પુનરૂદ્ધાર
૩૬૩
ખાપણે મુક્તકંઠે હદગારજ કાઢવા પડે છે. એટલે જે કઈ તેને વ્યભી કહેવાની પીઠતા વાપરે તે તે કથન સ્વીકારવાને આપણે ધસીને સાફ સાફ ના પણ પાડી દઈશું.
આ પ્રમાણે પ્રજાને વિદ્યાદાન દેવામાં મહારાજાએ, પંજાબમાંથી આયાત કરેલી પેલી વિદ્વાન ત્રિપુટીને, તેમજ સુવર્ણરૂપે સંગ્રહિત કરેલ ધનને, બહળે હાથે ઉપયોગ કર્યો હોય એમ સમજાય છે. અને તેથી જ જનતાએ પણ કૃતજ્ઞ બની, તેની કીર્તિને નાલંદાવિદ્યાપીઠના ગૌરવ સાથે જગઆશકાર બનાવી, ભવિષ્યની પ્રજાના મુખે ગવાતી કરી દીધી છે. એટલે હવે ઉપર પ્રમાણેની હકીકતના વિવેચનથી સમજાશે કે ત્રિપુટીને નાલંદા વિદ્યાપીઠ સાથેનો સંબંધ મ. સં. ૧૨૩-ઈ. સ. પૂ. ૪૦૪ થી શરૂ થયો છે.
સમ્રાટ નંદિવર્ધનના મહાઅમાત્ય કલ્પકની સાતમી પેઢીના પુરૂષ શકટાળે મહારાજા મહા
નંદના મહાઅમાત્યનું પદ શકટાળ મંત્રીનું તેના ગાદીનશીન થયા પછી મહાઅમાત્યપણું થડા સમયે ગ્રહણ કર્યું અને ચાણક્યજી હતું. તે બાદ સર્વત્ર શાંતિ નું શિષ્યપણું પ્રસરી જવાથી પંજાબ દેશ
ઉપર ચડાઈ કરીને તે તેણે જીતી લીધે. તથા ત્યાંથી પેલું પંડિતોનું ત્રિક આયાત કર્યું અને તેમણે નાલંદાવિદ્યાપીઠની કીર્તિ વધારી દીધી. આ સર્વે હકીકતથી આપણે હવે જાણકાર થઈ ચૂક્યા છીએ. આ સર્વ પ્રસ્તાવમાં જેમ સમ્રાટ ધનનંદને યશ ઘટે છે તેમ તેના મુખ્ય સલાહકાર મહાઅમાત્યને પણ તેમાં યત્કિંચિત ભાગીદાર ગણજ પડશે.
મ. સં. ૧૨૩થી ૧૨૮-૩૦ સુધીના=ઈ. સ. પૂ.
કાંઈ અભાવ નહેત. પણ રાજની મરજી વિરૂદ્ધ કાઈનથી જવાય નહીં, અને રાજ આ પ્રમાણે લાખ લાખ દ્રવ્ય જે આપી દે, તે પછી રાજકેષ જલદી ખાલી થઇ જય. એટલે અમાત્ય તરીકે તેની ફરજ હતી કે રાજ્યનું હિત ચાહવું જ જોઈએ. આ હેતુથી આવી યુક્તિનું આલંબન તેને લેવું પડતું હતું. અને પ્રમાણે વરરૂચિને ઈનામ અપાતું અટકાવી લે. એટલે વરરૂચિ, મહા અમાત્ય ઉપર ૫ રાખી તેનું કાટલું કાઢવાને, છિદ્રો શોધ્યા કરતું હતું. અને અંતે તેના કાવાદાવાનેજ ભોગ આ મહા અમાત્ય થઈ પડ્યો હતો. જુઓ આગળ પૃ. ૩૬૫ અને ૩૬૬ ની હકીકત, વળી જ્ઞાન કેવું હતું તે પણ આથી સાબિત થાય છે (જુઓ દ્વિતીય ખંડ ષષમ પરિચ્છેદે લખેલ હકીકત) - ૪૪) એશિઆટીક રીસર્ચીઝ અંક ૫ પૃ. ૨૬૪ માં તેનું નામ શતર આપ્યું દેખાય છે. પુરાણમાં તેનું નામ શકટાર આપ્યું છે, જ્યારે કેટલાક જૈન ગ્રં-
માં તેનું નામ શકતાળ લખેલ છે. Asia. Res. V. p. 264:-Shakater. The Puranas state his name to be Shakatar; some Jain
books pronounce as Shakadala. , મૈ. સા ઈતિહાસ પૃ. લ્ય-નંદ કે મંત્રિા નામ શકટાર થા.
હી. હી, ઓ. પૃ. ૫૧૨–નંદરાજના અમાત્યનું નામ સતકાર લખ્યું છે. વળી તેજ પુસ્તકમાં પૃ. ૫૦૩ પાને તેમણે લખ્યું છે કે “Katya yana, the critic of Panini, was his prime minister- gilat ટીકાકર કાત્યાચન તે તેને (મહારાજ નંદને ) વડા પ્રધાન હતા. મારી સમજપ્રમાણે આ ભૂલ ભરેલું છે.
ખરી વાત એમ છે કે ચાણક્ય, વરરૂચિ કાત્યાયન અને પાણિની તે ત્રણે સહાધ્યાયી હતા. અને સાથે જ મગધમાં આવેલ, તેમજ રાજમાં સરખી રીતે માનતા હતા. એટલે પાણિનીના ગ્રંથ ઉપર ટીકાઓ તે લખી પણ શકે. બાકી મહાઅમાત્યપદે તે વિભૂષિત થયો હોય એમ બન્યું નથી દેખાતું. તેણે તે પદ માટે પ્રયાસ કરવામાં બાકી નહોતી રાખી તેટલું ખરૂં. બાકી તે પદ મેળવવા ભાગ્યશાળી થયો નહોતે (હકીક્ત જાઓ પૃ. ૩૬૫ થી ૩૬૭ માં ).
(૪૫ ) ઉ૫રનું . ૪૪ જુઓ