Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 388

ભારતવર્ષ ].
નંદવંશ
આ વંશ વાસ્તવિક રીતે, શિશુનાગવંશને જ ભાગ હેઈને, તેની ઓળખ પણ શિશુનાગ
' તરીકે જ આપી શકાય. પણ તેનાં નામ તથા જ્યારે આ વંશના પ્રથમના અન્ય હકીકત રાજાની વિશિષ્ટતાઓ બતા
વવાને, ઇતિહાસકારોએ તે- મને વંશ જૂજ નેધવાનું દુરસ્ત ધાર્યું છે ત્યારે, મૂળ શિશુનાગવંશને માટે અને આ વંશને નાનો શિશુનાગ વંશ પણ કહી શકાશે. કેમકે પહેલાની સરખામણીએ તેમાં રાજાઓની સંખ્યા પણ ઓછી છે તેમજ તેને સમય પણ ઓછો છે; અથવા નાને શિશુનાગવંશ કહેવાને બદલે, ટૂંકમાં તેને નાગવંશ પણ કહેવાય છે. કેમકે તે વંશની ઓળખ માટેનું રાજ્ય ચિન્હ તેઓના સિક્કા ઉપર સર્પ– નાગર કોતરવામાં આવ્યું છે. આ બે નામ ઉપરાંત ત્રીજું નામ પણ તેનું છે. અને તે સર્વથી વિશેષ પણ પ્રચલિત છે. તે નામ “નંદવંશ” છે. કેમકે, પ્રથમ રાજા નંદિવર્ધનને સંક્ષિપ્તમાં નંદ કહેવામાં આવતું, અને તેથી તેના આખા વંશને નંદ- વંશથી સંબોધી, તેમાં થયેલ દરેક નૃપતિને, નંબર પહેલે, બીજ, ત્રીજો, એમ અનુક્રમવાર
નંબરે આપીને ઓળખાવ્યા છે, જેથી પ્રથમ રાજા નંદિવર્ધનને, નંદ પહેલે કહેવાય છે.
આખો નંદવંશ સો વર્ષ ચાલ્યો છે એમ મુખ્યપણે માનવું થાય છે. પણ તેના દરેક રાજઓનાં નામ તથા તેમના રાજ્યકાળ બરાબર નિશ્ચય પૂર્વક જણાયેલા ન હોવાથી, વિધવિધ કલ્પનાઓ તે વિશે કરવાનું હજુ ચાલુ રહ્યું છે. એક ગ્રંથકરે તે ૧૨૩ ( એકસે ત્રેવીસ ) વર્ષ સુધી ચાલ્યાનું પણ જણાવ્યું છે. અને એમ સમજૂતી રજુ કરી છે, કે કાંતે તે આંકમાંની “૨૩” ની સંખ્યાજ કાળે કરીને પડતી મૂકી દેવામાં આવી છે. અથવા તો મૂળ લખાણમાં તે પૂરેપુરી ૧૨૩ની સંખ્યા લખેલજ, પણ પાછળથી લહિઆએ નકલ કરતાં, પ્રથમને આંક પડતો મૂકી (સંસ્કૃતમાં દશક અને એકમની આંક સંખ્યા, પ્રથમ લખવામાં આવે છે અને શતકને આંક સૌથી છેલ્લે લખાય છે તેથી) પાછળનો આંકજ જાળવી રાખેલ દેખાય છે. આ બેમાંથી કઈ ઘટના બનવા પામી હશે તે ખાત્રી પૂર્વક તે લેખક મહાશય કહી શકતા નથી.પણ ૧૨૩ વર્ષ ચાલ્યો હતો તેમ તેમની દૃઢ માન્યતા થઈ છે એટલું જ જણાવે છે.
(૧) જુએ અવંતિદેશના વણુનેઃ જંયણિકાલગઓ વાળી ગાથાઃ તેમાં નંદાણું, નાગાણું! સરખાવે.
(૨) સિક્કા પરિચ્છેદે જુઓ.
(૩) જુઓ ઉ૫ર ટી. ૧ માં લખેલ મૂળ ગાથા તથા તેની મેં ત્યાં આપેલ સમનતી; તેમજ નીચે ટી, ૪ નું સંસ્કૃત વાક્ય.
(૪) ભુતવા મહીં વર્ષશત- નન્દ સભવિગતિ ( આમાં તે ચેખા શત એટલે ૧૦૦ વર્ષ લખ્યાં છે, પણ તેના વિશે ટીકા કરીને જણાવ્યું છે કે-J. . B, R. s. Vol. I. p. 86:–“The tradition about Shat (100) for the Nandas was the result of a mistake. The period
covered by the 4 Nandas ( from Nanda. vardhan to the last Nanda ) is 123 years. Either the word for 23 years was dropped off, leaving Sata ( 100 ), or the original figure ended in Shata, e. g. in Chatvarinshat-1791@ud-and the first part of this original was dropped off in course of copying. Resultant confusion is apparent; the reading of the line containing the figure is glaringly corrupt. Words and numbering have been introduced to fill up some gap" ov. ,