Page Text
________________
ભારતવર્ષ ]
તે વખત પછી કેટલાંય વર્ષ જીવંત રહ્યો છે. ત્રીજી હકીકત એમ બતાવે છે કે, અનુરૂદ્ધ પાતે માત્ર છ વર્ષનું ( પછી છે કે સાડા છ વર્ષ હાય) રાજ્ય ભાગવી ઇ. સ. પૂ. ૪૭૫–૪ માં મરણુ પામ્યા છે. અને તેની પાછળ તેના નાના ભાઈ મુંદ મગધપતિ બન્યા છે. અને તેણે એ વર્ષે ( પછી એ? વર્ષ હાય કે એ—ચાર માસ ઓછા વધતા હાય ) રાજ્ય કર્યું છે, જેથી એકંદરે બન્ને ભાઇના રાજ્યકાળ આઠ વર્ષના છે. વળી ચેાથી હકીકત એમ નીકળે
છે કે, રાજા અજાતશત્રુના પૌત્ર મુદ્દે ( જુઓ તેના વૃત્તાંતે) આઠ વર્ષ રાજ્ય કર્યું છે (મુદ્ધ સંવત ૪૦ થી ૪૮ એટલે કે ઈ. સ. પૂ. ૪૮૦ થી ૪૭૨૮૩ સુધી ), તેમ પાંચમી હકીકત એમ નીકળે છે કે, અનુરૂદ્ધ અને મુદનુ મળીને બન્નેનું સંયુક્ત રાજ્ય ચાલ્યુ હશે, કેમકે બન્નેનાં નામ જુદાં જુદાં ન લખતાં, સાથેજ લખાયલાં છે. જ્યારે વળી છઠ્ઠી સ્થિતિ એમ બતાવે છે કે, શિશુનાગવંશી નવ રાજા થયા પછી, ( જો અનુરૂદ્દ અને મુદને એક ગણીએ તાજ નવ રાજ્ય થયાં કહી શકાય ) ન ંદિવર્ધન દશમા થયા અને તેથી તેને નાગદશક ( એટલે નાગવંશના–શિશુનાગવંશનું ટૂંકું નામ પણ નાગ વંશ કહેવાય છે) પણ કહેવાય છે. આમ ંભિન્ન ભિન્ન
રાજ્યના અત
( ૮૩ ) યુદ્ધનું પરિનિર્વાણ ઈ. સ. પૂ. ૫૨૦ અને નિર્વાણ ઈ, સ. પૂ. ૫૪૩ ગણાય છે; અને બુદ્ધ સંવત જુદા જુદા દેશમાં જુદી રીતે ગણવામાં આવે છે તે વિષેની સમતિ તથા ચર્ચા એક જુદાજ પરિચ્છેદે કરી છે (ઝુએ તૃતીય ખંડ, પ્રથમ પરિચ્છેદ) છતાં કાંઈક પરિચય થઈ નચ માટે જુએ પૃ. ૨૯૧નો ટી, ન’. ૧ માંનુ' લખાણ. ( ૮૪ ) જીએ નીચેનુ` ટી. નં. ૮૫. ( ૮૫ ) પિતાપુત્રના મરણુ નીપજ્યાં હતાં એમ તે સમાય છે; પણ પુત્રનું મરણ પહેલુ* કે પિતાનુ... મરણ પહેલુ. તે મુદ્દો પણ કાંઇક ઉકેલ માગે છે, કેમકે તે બનાવને ઐતિહાસિક ઘટના સાથે સબંધ ધરાવતા કહી શકાય તેમ છે.
૩૧૫
ગ્રંથકારાનાં મતન્ય થયાં છે. હવે જો આપણે દરેકનાં કથનને માનભરી દૃષ્ટિએ જોઇએ તો કાપ્રને પણ એકદમ અસત્ય તા કહી ન જ શકાય. અલબત્ત એટલું ખરૂ* કે, જેમ અનેક પ્રસંગે બન્યું છે તેમ આ બાબતમાં કદાચ તે સર્વેનુ દૃષ્ટિબિંદુ માત્ર જુદુ હાઇ શકે, એટલે ઉપરની સધળી હકીકતના સમન્વય કરીશું તેા જણાશે કે, તે સર્વેનુ કથન સત્ય છે. તે વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રમાણે બનેલી હાવી જોઇએ. રાજા ઉદયને ઇ. સ. પૂ. ૪૮૦ માં ગાદી ત્યાગ કરીને, જ્યેષ્ઠપુત્ર ઉદયનને રાજ્યની લગામ સોંપેલી અને પછી પોતે સાત વરસ (વધારે ચોક્કસ કહીએ તેા સાડા છએક વર્ષ) જીવંત રહી, ઈ. સ. પૂ. ૪૭૫-૪ માં મરણ પામ્યા છે. (જેથી તેનું આયુષ્ય ૫૫ વર્ષ+}=૬૨ વર્ષોંનું કહેવાય ) એટલે તેનું રાજ્ય ૨૩ વર્ષ પણ ચાલ્યું ગણાય. જ્યારે અનુરૂદ્ધનું મરણ પણ કર્માંસયેાગે, તે જ વર્ષમાંજ નીપજ્યું છે. ત્યારે તેના રાજ્ય કાળને, તેના પિતાશ્રીના સન્યસ્ત સમય જેટલા ગણવા જોઇએ. વળી તેના પતા હૈયાત હાવાથી તેને સ્વતંત્ર રાજ્યાધિકારી ગણ્યો નથી. પણ પિતા પુત્રનું એકજ વર્ષોંમાં મરણુ નીપજવાથી૫ ઉદયનની પછી તુરત મુંદ ગાદીએ આવ્યા છે એમ ગણી
મારૂં ધારતુ' એમ છે કે અનુરૂદ્ધનું મરણજ પહેલ થયુ હાવુ જોઈએ : અને જ્યારે પેાતાના જ્યેષ્ઠ પુત્રનુ ભર યુવાન વયે અને એ પણ આકસ્મિક સબેંગામાં મરણ થયાનું, રાજ ઉદયને સાંભળ્યું હોય, ત્યારે તેના જેવી ૬૨ વર્લ્ડનો વચવાળાને સખ્ત આધાત લાગે તે પણ દેખીતું જ છે એટલે તે આધાતના પરિણામે તેનુ પણ મરણ નીપજ્યું હોય તેમ ગણી શકાય.
વળી અનુરૂદ્ધનું મરણ પહે* નીપજ્યું હતું એમ ગણવાને ખીજું કારણ એ પણ છેકે, એ ઉદચન પ્રથમ મૃત્યુ પામે તેા, અનુરૂદ્ધનું નામ મગધપતિ તરીકે લેખાવુ જ ોઇએ. ભલે પછી અલ્પ સમય માટે હાય છતાં તેની ગણના તા થઇ જવીજ રહે; પણ તેમ નથી થયું
| SR No. | 032483 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1935 |
| Total Pages | 524 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |