Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 368

ભારતવર્ષ ]
રાજ્ય વિસ્તાર અને મરણ.
૩૦૧
તેમ તેને પણ એક જાતનું માન આપણે આપવું રહે છે. અત્યારસુધી ઉત્તર હિંદ અને દક્ષિણ હિંદન સીધો વ્યવહાર કરવાનું, વિંધ્યાચળમાંથી તદ્દન બંધ હતું. તેને રસ્તો કરવા માટે કે તેણે તો પ્રયાસજ કરેલ, અને તેમાં તેનું મૃત્યુ થયું હતું. પણ તે પ્રયાસ સૌથી પ્રથમ હતું અને તે તરફ તેનું જ ધ્યાન દેરાયું હતું તેથી તેનો યશ તેને ખાતે નેધવો રહે છે. આ હકીકતનું વર્ણન કરવું અત્ર અસંગત છે. પણ એટલું ખરું કે, તેને પ્રયાસ તેના માટે તે અફળ જ નીવડયો હતો, છતાં ભવિષ્ય માટે તે રસ્તો ઉઘડી ગયો અને તેને પરિણામે જ, તેને પુત્ર ઉદયન, ઠેઠ સિંહલદ્વીપ સુધી જઈ શક્યો હતો. આ બાબતમાં વિશેષ ઉહાપોહ ન કરતાં, ઓકસફર્ડ હીસ્ટરી ઓફ ઈન્ડીઆની આવૃતિમાં પૃ. ૪ ઉપર તે વિચારને અનુસરતા જે શબ્દો ઇતિહાસના વિદ્વાન લેખક મિ. વિન્સેટ સ્મિથે લખ્યા છે તે જ અત્રે સદાબરા ઉતારીશઃ"In prehistoric times, communication between the north and the south, must have beeen very difficult and rare, 39 The people of either region presumably knew little or nothing of those in the other and the two populations were probably totally different in blood. ઇતિહાસના પૂર્વના
કાળે (એટલે ઈ. સ. પૂ. ચાર-પાંચ સદીની ગણત્રી છે ) ઉત્તર અને દક્ષિણ હિંદ વચ્ચે અવરજવર કે વ્યવહાર બહુજ મુશ્કેલીવાળો અને થોડે જ હશે. વળી બન્ને પ્રદેશના લેકે, અરસપરસનું જ્ઞાન બહુ જુજ-બકે કિંચિત પણ નહીં ધરાવતા હોય તેમજ તે બને પ્રજાનું સગપણ, લેહીનાં દૃષ્ટિબિંદુએ જોતાં, તદ્દન જુદુંજ હતું. ”
આ પ્રમાણે અન્ય વિદ્વાને શું ધારે છે તે જણાવ્યું છે. મારે જે વાત ઉપર ધ્યાન ખેંચવું રહે છે તે ટીકા નં. ૩૬ માં જણાવ્યું છે. એટલું કહી, હવે આપણું કાર્યમાં આગળ વધીશું. (૮) ઉદયન-ઉદાય%૩૭ અથવા
ઉદાયનભટ્ટ ૩૮ રાજા કૃણિકના મરણ પછી તેને પુત્ર ઉદયન મગધપતિ બન્યું. તેની માતાનું નામ પ્રભાદેવી હતું, જે કેશળદેશના રાજકુટુંબની પુત્રી હતી. પણ કોઈ ગ્રંથકારે તેની માતાનું નામ, પાટલીરાણી ઠરાવી દીધું છે. (જુઓ ઉપરની ટીકા નં. ૩૨ તથા પૃ. ૩૦૩ ઉપર ટીકા નં. ૪૪.) આ હકીકત કેટલે દરજે સત્ય છે તે તપાસ માંગે છે. રાજા ઉદયનનો જન્મ ઇ. સ. પૂ. ૫૩૪ માં થયાનું આપણે નેંધ્યું છે. એટલે ઈ. સ. પૂ. ૪૯૬ ગાદીએ બેઠે ત્યારે તેની ઉમર ૩૮-૩૯ વર્ષની ગણાય. અને ૧૬ વર્ષ સુધી રાજ્ય કરી,
(૩૬) આ ઉપરથી સમજાશે કે, મારું લખાણ અને મિ. સ્મિથનું કથન એક બીજાને તદ્દન મળતું જ છે. તેમના વિચારથી મેં સ્વતંત્ર રીતે જ લખાણ કરેલ હતું. ખરી વાત છે કે, મારે મત જૈનગ્રંથમાં વર્ણવેલી હકીકતને આધારે મેં બાંધ્યું હતું. મારે જે જણાવવું પડે છે તે એટલું જ કે, જૈન સાહિત્યમાંની કેટલીએ હકીકત, લાંબા વિચાર કે લખાણના ભાવાર્થમાં ઊંડા ઉતર્યા સિવાય અને તેનું રહસ્ય સમજ્યા સિવાય, કેટલાક
વિદ્વાને તેવા લખાણને હસી કાઢે છે તેમાં, જૈન સાહિત્યારે તેઓ અન્યાય કરતા હોય કે નહીં, તે પ્રશ્ન એક બાજુ રાખીએ, પણ તેઓ જરૂર હિંદી ઇતિહાસને તે અન્યાય કરે છે, એમ આપણે સ્વીકારવું રહે છે. આવા દષ્ટાંત, આ આખા પુસ્તકમાં અનેક ઠેકાણે મળી આવે છે.
(૩૭) વડોદરાની સાહિત્ય ગ્રંથમાળાનું “ચંદ્રગુપ્ત” નામનું પુસ્તક પૃ. ૪૦,
(૩૮ ) જુઓ આગળ ઉપર ટી. નં, ૫૪,