Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 321

ર૫૪
રાજા શ્રેણિકના
[ પ્રાચીન
ધમ હતું અને છેવટે તે જૈન મતાનુયાયી બની જઈ, પિતાના જીવંત પર્યત (ઈ. સ. પૂ. ૫૫૮ થી પ૨૮ સુધી) તે ધર્મ–પંથને જ વળગી રહ્યો હતો. આ પ્રમાણે ધર્મ પરીક્ષા કરવામાં, તેણે રાજ્યહિંસકવૃત્તિનાજ છે. અને હિંસકવૃત્તિ તે જૈન તેમજ બદ્ધ ધર્મમાં નિંદ્ય ગણાઈ છે. (જો કે બૈદ્ધ ધર્મમાં હજુ માંસ ભક્ષણ કરાય છે ખરું પણ તે અમુક સંજોગોમાં જ, બાકી હિંસા કરીને મેળવવું, તે તે તેમાં પણ વર્જીત ગણાયું છે.) એટલે નિશ્ચિત થાય છે કે, આવું નિંદ્ય કાય માત્ર વૈદિકસંપ્રદાયી તરફથીજ કરાયું હશે.
આ બનાવે ક્યારે બનવા પામ્યા તેની સાલ આપી નથી, તેમ સમયને અનુમાન કરવાને કેઈ બીજી બીના તે સાથે જોડી નથી. પણ બીજા કેટલાક સંજોગે આપણે જાણીએ છીએ એટલે તે આધારે તેને સમય કલ્પી શકાય છે. વળી તે સમયે રાજ બિંબિસાર વૈદિક મતાનુયાયી હતો એમ ગણી શકાય છે. તે આ પ્રમાણે છે.
જૈન સિદ્ધાંતમાં એક એવો નિયમ છે કે, દરેક મનુષ્ય પિતાના આગામી ભવનું આયુષ્ય, વર્તમાન ભવના કઈ એક ભાગના સમયે બાંધે છે: મતલબ કે એક મનુષ્ય, ભવિષ્યમાં કોઈ ગતિમાં જન્મ લેશે, તેનું નામકર્મ, પિતાના હાલના આયુષ્યમાંને ૩ ભાગ જતે તે બાંધે છે: પ્રથમના 3 ભાગે ન બાંધ્યું તે તે પછીના ૩ ભાગ જતે બાંધે અને તેમ પણ ન થયું તે અંતકાળે પણ બાંધે હવે આપણે જાણીએ છીએ કે, રાજ બિંબિસારનું આયુષ્ય ૬૭ વર્ષનું હતું (૧૫ વર્ષની ઉમરે ગાદીએ બેઠે છે અને બાવન વર્ષ રાજ્ય કર્યું છે.) તેને ત્રીજો ભાગ કરતાં ૨૨ વર્ષને અકેક ભાગ થયે. હવે તેને જન્મ ઈ. સ. પૂ. ૫૯૫ માં થયું છે એટલે, પહેલે ભાગ=૨૯૫-૨૨ ઈ. સ. પૂ. ૫૭૩ માં આવશે અને તે બાદ બીને 3 ભાગ ૫૭૩-૨૨ ઈ. સ. પૂ. ૫૫૧ માં આવશે. જ્યારે ઉપરના ઐતિહાસિક પરાવાથી આપણે ભણી ચુક્યા છીએ કે, ઈ. સ. ૫.૫૫૧ માં તો તે દૃઢ જૈની હતા, વૈદિક મતને નહોતે. એટલે બાકી રહી એકલી વિચારવાની સાલ ઈ. સ. પૂ. ૫૭૩ ની. અને તે તે આપણે જે સમયને અત્યારે વિચાર કરી રહ્યા છીએ, તેની અંદરજ સમાવિષ્ટ થઈ જાય છે. એટલે કે ૫૮૦ થી ૫૬૪ સુધીના ૧૬ વર્ષના ગાળાની તે વાત છે. એટલે ખાત્રી થાય છે કે રાજ બિંબિસાર
સુકાની તરીકેના પિતાના જીવનને, ત્રણ વિભાગમાં વહેંચી નાંખ્યું હતું એમ આપણે હવે સ્વીકારવું પડશે. આટલા ભારપૂર્વક અને લંબાણથી આ ચર્ચા જે કરવી પડી છે તેનું વિશેષતઃ કારણ પણ પિતાના રાજ્યકાળના પ્રથમ ૧૬ વર્ષ સુધી એ વૈદિક મતાનુયાયીજ હતા. અને તે સમયે સમસ્તદેશમાં પણ હિંસક વૃત્તિનું જોર અત્યંત જમી પડયું હતું. પશુયજ્ઞો પણ હદ ઉપરાંત થતા હતા. શિકાર અને પશુવધ પણ વિશેષ સંખ્યામાં કરાતા હતા. મતલબ કે જ્યાં જુઓ
ત્યાં હિંસા હિંસાને હિંસાનું જ સામાન્ય પ્રવર્તી રહેલું દષ્ટિએ પડતું હતું. એટલે રાજ બિંબિસાર તે પંથને હોય એમ માની શકાય છે.
વિશેષમાં એક હકીક્ત જણાવું. કે તે એ કે ચર્ચાની સીમાબહાર જતું ગણાશે તેમજ હાલના વિદ્યાભૂષિત વાચક વગરને કાંઈક અરૂચિકર પણ ગણાશે, અરે કદાચ અશ્રદ્ધાનું ભાજન ગણાશે છતાં તે હકીકત સુવિહિત હોવાથી જણાવવી ફુરસ્ત ધારું છું. અને જે તે વાચક વગને બુદ્ધિગમ્ય લાગે તે જૈન દર્શનમાં કેવા કેવા સિદ્ધાંત અને મૂળ નિયમ સમાચલા છે તેનું કાંઈક માપ જણવાનું તેઓને મળશે. આ હકીકત પણ ઉપર જણાવેલ ભાવિ જન્મના આયુષ્ય નામકમને જ લગતી છે. રાજ બિંબિસાર માટે જૈન ગ્રંમાં એમ જણાવેલ છે કે, હાલ તે નર્કગતિમાં છે. અને તે બાદ આવતી ઉત્સર્પિણીમાં જૈન ધર્મના પ્રથમ તીર્થંકર નામે પદ્મનાભ થશે-હવે બને કથનને વિચાર કરીએ કે, તે શી રીતે રાજ બિંબિસારના વર્તમાન જીવન સાથે બંધ બેસતું થઈ શકે છે. આ બે માંથી પ્રથમ નગતિનાબંધને પ્રશ્ન વિચારીએ. તે પ્રસંગ તે (નર્કગતિમાં તેને જીવ જે ગમે છે તે પોતે કરેલ કમની શિક્ષાના પરિણામરૂપે ગણવાનું છે.) આપણે ઉપર જોઈ ગયા છીએ તે પ્રમાણે ઈ. સ. પૂ. ૫૭૩ માં તેણે ગર્ભિણી હરિણીને કરેલ શિકારરૂપી અતિ નીંદનીય અને ઘોર પાપકર્મ હોય. વળી અધુરામાં પૂરું તે પાપમાં અતિરિક્તપણે તેણે અનુમોદના પણ કરી હતી. એટલે આ
[૧] ભ, બા, 9. ભા, પૃ. ૨૦૧ જૈન ધમ પ્રકાશ પુ. ૧૯૮૪ પૃ. ૧૮૭. [૨] ભ. બા. 9. પૃ. ૫૧ તથા આ ગ્રંથમાં આગળ જુઓ પૃ. ૧૭૬.