________________
૨૪૮
મંત્રીશ્વર
[ પ્રાચીન
રાજાજીની મુખમુદ્રા નિહાળી રહ્યો હતો અને તેના ચહેરામાં થતા ફેરફાર અલ્પાંશે જોઈ શક હતો. એટલે લાગ જોઈને કુંવરે ઉમેર્યું કે, અમે એક જોડલાના બે સગા ભાઈઓ છીએ. તે અમે બને એવા તે અમારી માતાજીને લાડકવાયા છીએ કે, અમારા બેમાંથી કોઈને પણ તે લાંબા સમય પર્યત પિતાથી છુટા રહેવા દેતી નથી. આ સર્વ વાતના શ્રવણ ઉપરથી રાજાને એમ મનમાં નક્કી થયું કે, આ બધી વસ્તુને ભેદ ભાંગવા માટે, તે બાળઅમાત્યની માની પાસે જવું જ રહે છે. એટલે, રાજાજીએ પિતાની આંગળીએ બાળઅમાત્યને દોર્યો અને જે સાજન મહાજન રાજાજીની સાથે સ્વારીમાં જોડાઈને આવ્યું હતું, તે તથા ત્યાં એકત્રિત થયેલ માનવ સમુહ, એમ મળી તે સર્વે, જે ધર્મશાળામાં બાળઅમાત્યે ઉતારો કર્યો હતો અને પિતાની માને એકલી મૂકી હતી, ત્યાં આવ્યા. રાજાજીએ (ગોપાળે) જોતાં વારજ, પિતાની સ્ત્રી સુનંદાને ઓળખી લીધી, પણ વિશેષ સાબિતી માટે કેટલાક પ્રશ્નો પૂછ્યા. અંતે તેણી તેજ છે, અન્યથા નહીં, એમ સર્વે પ્રકારે ખાત્રી થતાં, રાજા રાણી પતિ-પત્નિ ભેટી પડ્યા. અને રાજાજીએ બાળ અમાત્ય-અભયકુમારને પોતાના ખોળામાં બેસાડી, ખૂબ પ્રેમથી ચુંબન કર્યા. સર્વ માનવ મેદનીમાં આ દશ્યથી અપૂર્વ આનંદ છવાઈ રહ્યો અને સર્વ કાઈ, બાળઅમાત્યને હવે તો પિતાના યુવરાજ અને ભાવિ ભૂપાળ તરીકે વંદન કરવા લાગ્યા. પણુ રાજાજીને વળી મનમાં એક ઓરત (આશ્ચર્ય) રહી ગયું હતું. તેનો ખુલાસો પૂછવાનું મન થઈ આવ્યું. એટલે તેમણે રાણી સુનંદાને પૂછ્યું કે, બીજો બાળકુમાર ક્યાં છે? રાણી તે ગભરાઈ
ગઈ ને વિચારવા લાગી કે, બીજો પુત્ર છે અને વાત શી? શું રાજા મારા શીયળ માટે શંકાશીલ છે કે ? આવા વિચાર વમળમાં તણાવા લાગી. પણ થોડીવારે હિંમત લાવી, ચિત્તને સ્વસ્થ કરીને બેલી, કે આવી મશ્કરી કરવાનો આ સમય નથી. તુરત રાજાએ અભયકુમાર સામે જોયું. કુમાર તે આ પ્રશ્નનો આશય સમજી જ ગયો હતો. એટલે આપોઆપ તેણે ખુલાસે કર્યો કે, હું મારી માતાજીને એટલે બધે વહાલું છું, કે તેણી કિંચિત માત્ર સમય માટે પણ, મને છેડી શકતી નથી. એટલે કે તેણીના હૃદયમાં હું, તે પ્રમાણે હમેશાં અદ્વૈતભાવે રમી રહ્યો છું. અને તેથી હૃદયમાં રહેલા એવા જે હું, તે પણ મારી પ્રતિકૃતિ હોવાથી, તે મારા ભાઈ-જોડકણે જમેલો ભાઈજ થયો કહેવાય. એટલે જ્યારે જ્યારે હું આ શરીર દેહે તેનાથી છૂટો પડું છું, ત્યારે ત્યારે મારો સુક્ષ્મ આત્મા જે મારો ભાઈ કહેવાય, તે તે મારી માતાજીના હૃદયમાંજ વાસો કરીને રહેલ હોય છે, અને હું કેવળ સ્થૂળ દેહેજ તેટલે વખત તેણીના હૃદયની બહાર રહું છું. આ પ્રમાણે અમે બે સજોડે જન્મેલા ભાઈઓ છીએ. જેમાંનો એક સર્વથા અને સદા, મારા માતાજીના હૃદયમાંજ રહે છે અને બીજો જે હું, તે આ પ્રમાણે બહાર પણ રહું છું અને તેણીની પાસે પણ રહું છું. રાજારાણી તથા સર્વ મંડળી આ ઉકેલને ન્યાય સાંભળી, કુમારની તીવ્ર બુદ્ધિ અને અસીમ ચાતુર્યથી આહાદિત બની ગઈ. અને સર્વત્ર આનંદ આનંદ પ્રવર્તી રહ્યો. પછી વાજતે ગાજતે, રાજા બિંબિ સાર, રાણી સુનંદા સાથે કુંવર અભયને વચમાં બેસારીને, ચડી વારીએ હાથીની અંબાડીમાં
(૫૧ ) આથી કરીને જ “અભયકુમારની બુદ્ધિ હે ” એમ શારદા પૂજન કરતાં જૈન પ્રબ પિતાના થા૫ઠાના મથાળે વાષ લખે છે. અભખારી બુક
ચાતુર્યના પ્રસંગે નિહાળવા હોય તે જૈન સાહિત્યમાં ચંચુપાત કરે પડશે. તેને બુદ્ધિનિધાન કહી શકાય તેમ છે.