Prachin Bharat Varsh Part 01

SR No.: 032483
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1935
Total Pages: 524
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 306

ભારતવર્ષ ]
પ્રથમ પુરૂષ
શિશુનાગની પીઠ ફરી કે, કેશળપતિએ લાગ જોઈ, કાશીપતિ કાકવણું ઉપર હલ્લો કર્યો અને પરિ. ણામે એક વખત કાશીદેશ કોશળ દેશની સત્તામાં ચાલ્યો ગયો. પણ રાજા શિશુનાગથી આ અપમાન ગળી જવું પાલવે તેમ નહોતું. એટલે તેણે મગધથી આવી, ભારે સંગ્રામ મચાવી, અંતે કાશી પાછું મગધને તાબે કરી લીધું. આ પ્રમાણે મગધમાં રાજ્ય કરવા છતાં, કાશદેશ ઉપર પણ નજર રાખતો હતો. તેમજ સત્તાશાળી કોશળપતિનો ગાદીનો હકક કાશદેશ ઉપર હોવા છતાં, તે દેશ પિતાને કબજે કરી રાખીને, પોતાના વંશ ની ત્યાં સ્થાપના કરી હતી, આ બે હકીકતથી સાબિત થાય છે કે રાજા શિશુનાગ બાહુબળી, પરાક્રમી તેમજ મહા બુદ્ધિશાળી હોવો જોઈએ. તેના મરણું બાદ તેને પુત્ર કાકવણું મગધ-કાશીપતિ બન્યો હતો. તે તેના પિતાના જે કદાચ પરાક્રમી નહીં હેયા એટલે વળી કાશીને હાથબદલો મગધ અને કોશળ વચ્ચે થયા કર્યો હશે. તેના રાજય અમલ વિશે બીજું કાંઈ જણાયું નથી. પણ એક ગ્રંથકાર હર્ષચરિત્ર ગ્રંથમાં લખાયેલી એક હકી કત ઉપરથી જણાવે છે કે, કેઈ નગરમાં પ્રવેશ કરતાં, તેનું ખુન કરવામાં આવ્યું હતું. કયા નગરે, કોણે અને શા કારણથી ખુન કર્યું તે કાંઈ જણ વાયું નથી. પ્રથમના આ બે રાજવી સંબંધી તો આટલીયે હકીકત જણાઈ છે. જ્યારે તેની પછીના
બે રાજા, ક્ષેમવર્ધન અને રાજા ક્ષેમજિત વિશે કાંઈજ જણાયું નથી. પણ તેના પછી આવનાર પાંચમા રાજા પ્રસેનજિત વિશે કાંઈક વિશેષ પ્રમાણમાં નોંધાયેલું જણાય છે. તેમાંનું કેટલુંક રાજા શ્રેણિકના જીવનની સાથે સંબંધ ધરાવતું હોવાથી આપણે તેમનું જીવન લખતી વખતે જણાવવું ઠીક થઈ પડશે. અત્રે તે એટલું જ જણાવીશું કે અત્યાર સુધી મગધની રાજધાનીનું શહેર કુશાગ્રપુર હતું. તેનાં ઘર, મહેલાત વિગેરે લાકડા કામ થી બંધાયાં હતાં, કેમકે તે વખતે જંગલે અતિ વિસ્તારવાળાં હતાં, તેમજ મનુષ્યનાં દેહમાન મોટાં હોવાથી, તેમને રહેવા માટે મટી જંગી ઇમારતના ચણતર કામ કરતાં ઘણું ખર્ચાળ થઈ પડતું, તેમજ વખત વધારે લાગતા. જ્યારે કાષ્ટના સ્તંભને સ્તંભ એકદમ ગોઠવીને ઉભા કરી શકાતા હવાથી, ટૂંક સમયમાં અને ટૂંક પરિશ્રમે તે બધું તૈયાર કરી શકાતું હતું. આ પ્રમાણે રાજધાનીનું નગર મુખ્યત્વે કરીને સર્વ કાષ્ટમય હતું. જેથી ત્યાં અગ્નિજવાળા વારંવાર નજરે પડતી૧૭ અને પ્રજાને અતિ મુશ્કેલીમાં આવી પડવાનું થતું હતું. રાજા પ્રસેનજિતે આ બાબતને વિચાર કરીને તે નગરને ત્યાગ કરી, મગધ દેશમાં જ, પણ થડેદૂર આવેલ વૈભારગિરિ નામના પર્વતની હારમાળા ઉપર, માટે રાજ્ય મહેલ બંધાવી, ત્યાં રાજધાની વસાવી, અને ગિરિ ઉપર તે કિલ્લો હોવાથી તેનું
અને તેથી સંભવિત છે કે મગધની ગાદી ખાલી પડતાં (તે વખતના ) રાજકર્તાને ત્યાં આવવાનું) મગધની પ્રજનનું આમંત્રણ મળ્યું હોય,
( ૧૪ ) H. H, P. 497: Kakavarna was dark in complexion & not heroic like his father, It appears that king of Sravasti wrested Benares from his hands. $1590911 રંગ કાળે હતે ( કદાચ તેનું નામ પણ તે ઉપરથી
પડયું હોય. કાક-કાગડે. અને કાકવણું એટલે જેના શરીરને રંગ કાગડાના જેવો છે તે) અને તેના પિતાની માફક તે પરાક્રમી નહોતે. એમ સમજાય છે કે શ્રાવસ્તિના રાજાએ તેની પાસેથી બનારસ (કાશી) ઝુંટવી લીધું હતું.
( ૧૫ ) ભા. પ્રા. રા.પુ. ૨ પૃ. ૧૯ અને આગળ. ( ૧૬ ) જુઓ મહાન સંપ્રતિ નામનું પુસ્તક. પૃ.૪૪
(૧૭) સરખાવો ઉજૈની શહેરની સ્થિતિ પ. ૧૮૨ ઉપર.